فوايد طرق نجاشى

اَسناد و طرق نجاشى ، گذشته از : كارآيى در توثيق ، اثبات انتساب و صحّت نسخه در برخى موارد ، فوايد ديگرى نيز در بر دارند كه در مباحث مختلف رجالى به كار مى آيند . اينك به اجمال ، اين فوايد را ارائه مى نماييم :
فايده يكم . شناخت مشايخ شيخ طوسى .
نجاشى رحمه اللهو شيخ طوسى در بسيارى از مشايخ ، مشترك اند . از جمله اين مشايخ ، مى توان از : شيخ مفيد ، غضايرى ، ابن عبدون ، ابو صلت اهوازى و ابن جندى ـ كه همگى مورد اعتماد هر دوى آنان بوده اند ـ نام برد .
بنا بر اين ، در صورتى كه به واسطه اَسنادى ، كتاب يا اصلى به اين افراد برسد ، همان اَسناد مى توانند معتمد و طريق شيخ طوسى نيز باشند .
فايده دوم . شناخت تصحيفات يا قلب نام راويان در كتاب هاى حديث .
فايده سوم . شناخت اختلاف متون در نتيجه شناخت اختلاف اسناد . بدين وسيله مى توان اطّلاعاتى را درباره كتاب هاى از دست رفته كسب نمود .
فايده چهارم . شناخت مقدار شهرت كتاب ها در آن عصر و نيز مقدار اهتمام راويان به آنها .
فايده پنجم . شناخت طبقات راويان با شناخت مشايخ و راويان آنان .
و برخى فوايد جنبى ديگر ... .

توصيف برخى طرق

نجاشى رحمه اللهدر كتابش ، برخى از طريق ها را توصيف ، و بدين گونه آنها را ارزشيابى نموده است . براى نمونه ، طريقى را كوفى ، ديگرى را قمى و ديگرى را مصرى معرّفى كرده است و گاه طريق را مضطرب ، مظلَم و يا مبهم دانسته است . از جمله اين
نمونه ها مى توان به موارد زير اشاره كرد :
نجاشى رحمه اللهدر شرح حال جميل بن صالح اسدى ، از كتاب وى ، طريقى را به نسخه ابن محبوب نقل كرده و آن را «طريق قمى ها» ناميده است . او طريق ديگرى را براى نسخه ابن ابى عمير از همين كتاب ، نقل نموده و آن را «روايت كوفى ها» ناميده است . ^۱
يا در شرح حال سليمان بن خالد بن دهقان ، طريق خويش را «طريقنا من جهة الكوفيّين» ناميده است . ^۲
يا طريق به كتاب صفّينِ نصر بن مزاحم را «طريقنا إليه من جهة القمّيّين» معرّفى كرده است . ^۳
يا در شرح حال عيسى بن مستفاد ، سند را به «طريق مصرىّ» توصيف نموده است . ^۴ وى طريق مصرى را «مضطرب» معرّفى كرده است .
يا در شرح حال بنى سعيد اهوازى ، از ابن نوح نقل كرده كه يكى از طرق به كتاب هاى آنان ، «طريق غريب» است . ^۵
و يا در شرح حال محمّد بن حسن بن شمّون ، سند ابو الفضل را به وى ، «طريق مظلَم» و «مبهم» معرّفى كرده است . ^۶
با توجّه به اين مطالب ، اهتمام و دقّت نجاشى رحمه اللهدر نقل اسناد و طرق ، به خوبى آشكار مى گردد .