فصل چهارم : آراى رجالى كشّى

براى بررسى رجال الكشّى و آراى مؤلّف ، نكاتى را بايد در نظر داشت . در اين فصل ، به اين نكات خواهيم پرداخت .

گفتار اوّل : توثيقات عام ^۱

كشّى رحمه الله ، منشأ بروز نظريّه اى با نام «اصحاب اجماع» شده كه يكى از مبناهاى مورد بحث در دانش رجال است . از آن جا كه اين نظريّه ، محلّ بحث بيشتر بزرگان بوده است ، ما پس از اشاره به محتواى آن ، آراى مربوط به آن را نيز به اجمال ، بيان خواهيم كرد .
در رجال الكشّى رحمه الله درباره سه گروه شش نفره از سه طبقه از اصحاب ائمّه عليهم السلام ، مطالبى آمده است :
درباره گروه اوّل از اصحاب اجماع ، كه شش نفر از اصحاب امام باقر و امام صادق عليهماالسلام بوده اند ، اين عبارت آمده است :
فى تسمية الفقهاء من أصحاب أبى جعفر و أبى عبد اللّه عليهماالسلام . قال الكشّىّ : اجتمعت العصابة على تصديق هؤلاء الأوّلين من أصحاب أبى جعفر و أبى عبد اللّه عليهماالسلام و انقادوا لهم بالفقه ، فقالوا : أفقه الأوّلين ، ستٌّ : زرارة ، و معروف بن خرّبوذ ، و بريد ،
و أبو بصير الأسدىّ ، و الفضيل بن يسار ، و محمّد بن مسلم الطائفىّ . قالوا : و أفقه الستّة ، زرارة . و قال بعضهم مكان أبى بصير الأسدىّ ، أبو بصير المرادىّ و هو ليث بن البخترىّ ؛
در بيان نام فقيهان از اصحاب امام باقر و امام صادق عليهماالسلام . اصحاب بر تصديق عدّه اى از اوّلين اصحاب امام باقر و امام صادق عليهماالسلام اتّفاق كرده و به فقيه بودن آنان اعتراف نموده اند و گفته اند: فقيه ترين ها از اوّلين ، شش نفر بوده اند: زراره ، معروف بن خرّبوذ ، بريد ، ابو بصير اسدى ، فضيل بن يسار و محمّد بن مسلم طايفى . اصحاب گفته اند : فقيه ترينِ اين شش نفر ، زراره است . برخى از اصحاب ، به جاى ابو بصير اسدى ، ابو بصير مرادى را گفته اند كه همان ليث بن بخترى است. ^۲
درباره گروه دوم از اصحاب اجماع ، كه شش نفر از اصحاب امام صادق عليه السلام بوده اند نيز اين عبارت آمده است :
أجمعت العصابة على تصحيح ما يصحّ من هؤلاء و تصديقهم لما يقولون و أقرّوا لهم بالفقه ، من دون أولئك الستّة الذين عدّدناهم و سمّيناهم ستّة نفر : جميل بن درّاج ، و عبد اللّه بن مسكان ، و عبد اللّه بن بكير ، و حمّاد بن عيسى ، و حمّاد بن عثمان ، و أبان بن عثمان . قالوا : و زعم أبو إسحاق ـ يعنى ثعلبة بن ميمون ـ : أنّ أفقه هؤلاء ، جميل بن درّاج . و هم أحداث أصحاب أبى عبد اللّه عليه السلام ؛
اصحاب ، بر تصحيح آنچه به طريق صحيح از اين افراد نقل شود ، اتّفاق دارند و آنان را در آنچه مى گويند ، تصديق كرده اند و به فقاهت آنان اعتراف نموده اند. اين شش نفر ، غير از كسانى هستند كه [در گروه اوّل] برشمرديم و آنان عبارت اند از : جميل بن درّاج ، عبد اللّه بن مسكان ، عبد اللّه بن بكير ، حمّاد بن عيسى ، حمّاد بن عثمان و ابان بن عثمان . اصحاب گفته اند: ابو اسحاق فقيه ـ كه همان ثعلبة بن ميمون است ـ معتقد بوده كه فقيه ترين آنان ، جميل بن درّاج است . اين گروه ، از جوانان اصحاب امام صادق عليه السلام بوده اند. ^۳
درباره گروه سوم از اصحاب اجماع ، كه شش نفر از اصحاب امام كاظم و امام رضا عليهماالسلام بوده اند ، اين عبارت آمده است :
تسمية الفقهاء من أصحاب أبى إبراهيم و أبى الحسن الرضا عليهماالسلام . أجمع أصحابنا على تصحيح ما يصحّ عن هؤلاء و تصديقهم ، و أقرّوا لهم بالفقه و العلم ، و هم ستّة نفر آخر دون الستّة نفر الذين ذكرناهم فى أصحاب أبى عبد اللّه عليه السلام ، منهم : يونس بن عبد الرحمن ، و صفوان بن يحيى السابرىّ ، و محمّد بن أبى عمير ، و عبد اللّه بن المغيرة ، و الحسن بن محبوب ، و أحمد بن محمّد بن أبى نصر . و قال بعضهم مكان الحسن بن محبوب ، الحسن بن علىّ بن فضّال و فضالة بن أيّوب . و قال بعضهم مكان ابن فضّال ، عثمان بن عيسى . و أفقه هؤلاء ، يونس بن عبد الرحمن و صفوان بن يحيى ؛
نام بردن از فقيهان اصحاب امام كاظم و امام رضا عليهماالسلام . اصحاب ما بر تصحيح آنچه به طور صحيح از اين افراد نقل شود ، اتّفاق دارند و آنان را تصديق كرده اند و به فقه و علم آنان اعتراف نموده اند. آنان شش نفرند و غير از كسانى هستند كه در اصحاب امام صادق عليه السلام از آنان نام برديم . يونس بن عبد الرحمان ، صفوان بن يحيى سابُرى ، محمّد بن ابى عمير ، عبد اللّه بن مغيره ، حسن بن محبوب و احمد بن محمّد بن ابى نصر ، از آنان اند. برخى اصحاب به جاى حسن بن محبوب ، حسن بن على بن فضّال و فضالة بن ايّوب را نام برده اند. برخى از اصحاب نيز به جاى ابن فضّال ، عثمان بن عيسى را نام برده اند. فقيه ترين هاى اين افراد ، يونس بن عبد الرحمان و صفوان بن يحيى هستند. ^۴