گفتار چهارم : مقايسه «رجال النجاشى» با ديگر منابع رجالى

براى مقايسه رجال النجاشى با ديگر كتاب هايى كه در عصر تدوين مصادر رجالى درباره دانش رجال تأليف شده اند ، بايد شيوه هاى نگارش اين دانش را در نظر داشت .

شيوه هاى تأليف در دانش رجال

كتاب هايى كه هم اكنون در دانش رجال كاربرد دارند ، به چند شيوه تأليف شده اند :

شيوه اوّل : تأليف بر اساس ترتيب طبقات

برخى كتاب هاى رجالى ، بر اساس طبقه افراد ، تنظيم شده اند ؛ يعنى افرادى كه در يك طبقه مشترك بوده اند ، در كنار يكديگر قرار گرفته اند . از همين رو در اين كتاب ها ، اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله در كنار يكديگر ، اصحاب امير مؤمنان عليه السلام در كنار يكديگر و به همين ترتيب اصحاب هر يك از امامان عليهم السلام در كنار يكديگر قرار دارند .
اصولاً برخى بزرگان ، شيوه كتابى را كه با نام «الرجال» تأليف مى شود ، از اين نوع دانسته اند . ^۱
شيخ طوسى و قبل از وى كشّى ، از جمله كسانى هستند كه كتاب هاى رجالىِ خود را بر همين اساس تنظيم كرده اند .

شيوه دوم : تأليف بر اساس ترتيب الفبايى نام ها

اين شيوه كه شايع ترين نوع تأليف در اين دانش است ، بر اساس تنظيم الفبايى نام افراد صورت مى پذيرد . در اين شيوه ، قدما براى هر يك از حروف الفبا ، بابى را در نظر مى گرفته اند و گاه براى برخى نام هاى مشهور (همچون : احمد ، حسن ، على و محمّد) نيز باب هايى ترتيب مى داده اند .
البتّه متأخّران ، يا تمام حروف و يا چند حرف از هر نام را بر اساس ترتيب الفبايى ، تنظيم مى كنند .
اين شيوه ، معمولاً در كتاب هايى به كار رفته كه در آنها فهرست نام مؤلّفان يا راويان آمده است . شيخ طوسى و نجاشى رحمه الله در فهرست هايشان ، بر همين اساس عمل كرده اند ، اگرچه گاه جابه جايى هايى نيز در آنها به چشم مى خورد .