گفتار سوم : استناد رجاليان به «رجال النجاشى»

رجال النجاشى از همان ابتداى تأليف ، مورد اعتماد رجاليان بوده و براى شناخت راويان ، به آراى آن توجّه شده است .
از قديمى ترين اَسناد اعتماد به اين كتاب ، آن كه : سيّد احمد بن موسى آل طاووس(م ۶۷۳ ق) در كتاب خود ، حلّ الإشكال ، ^۱ از آن نقل كرده و آن را يكى از پنج مصدر مورد اعتماد خود قرار داده است . ^۲
نيز سيّد على بن طاووس (م ۶۶۴ ق) در كتاب الإقبال خود ، در مقام ذكر نافله هاى
ماه مبارك رمضان ، به شهادت شيخ طوسى و نجاشى رحمه الله بر وثاقت على بن فضّال ، اعتماد كرده است . ^۳
از ديگر كسانى كه از رجال النجاشى بسيار استفاده و به آن اعتماد كرده اند ، محقّق حلّى (م ۶۷۶ ق) است . وى در كتاب هاى استدلالى خويش ، نقل هاى بسيارى را از نجاشى به عنوان مستند رأى خويش آورده است .
او در كتاب المعتبر نيز در بحث غساله حمّام ، ضعف ابن جمهور را به نقل از نجاشى ذكر كرده ^۴ و در بحث جماع با حائض ، توثيق محمّد بن احمد بن يحيى به وسيله نجاشى و طعن هاى بر وى را نقل نموده است . ^۵
همچنين او ابن اُشيم را به سبب تضعيف نجاشى و شيخ طوسى ، ضعيف دانسته ^۶ و عبد الرحمان مسمعى ^۷ و طفاوى ^۸ را به استناد تضعيف نجاشى ، ضعيف و غالى شمرده است .
وى در جايى ديگر ، وهيب بن حفص را واقفىِ ثقه ^۹ و مفضّل بن عمر را فاسدمذهب و مضطرب الرواية ^۱۰ دانسته است .
محقّق حلّى در كتاب استدلالى ديگرش (نكت النهاية ) نيز با استناد به كلام نجاشى ، در موارد بسيارى ، توثيق و تضعيف نموده است ، تا آن جا كه سيّد بحر العلوم به جهت اندك بودن استناد محقّق حلّى به كلام غير نجاشى ، چنين استفاده كرده كه : از ديدگاه محقّق حلّى ، در دانش رجال ، نجاشى رحمه الله بر ديگران مقدّم است . ^۱۱
پس از محقّق ، علاّمه حلّى (۶۴۸ ـ ۷۲۶ق) در خلاصة الأقوال و جز آن ، از رجال النجاشى بسيار نقل كرده است . او در شرح حال نجاشى مى گويد :
ثقة معتمد عليه عندى . له كتاب الرجال ، نقلنا منه فى كتابنا هذا و غيره أشياء كثيرة ؛
وى در نزد من ، ثقه و مورد اعتماد است . براى او كتابى رجالى است كه ما در اين كتاب و جز اين كتاب ، از آن ، مطالب زيادى را نقل كرده ايم. ^۱۲
وى در خلاصة الأقوال در ۱۲۶ مورد ، به استناد توثيق ، تضعيف و يا ديگر آراى نجاشى ، حكم نموده و حتّى در موارد تعارض ميان رأى نجاشى و ديگران ، رأى نجاشى را مقدّم داشته است .
نيز شهيد ثانى (م ۹۶۶ ق) در مسالك الأفهام در مسئله ارث به سبب عقد منقطع ، اختلاف در مورد برقى را نقل كرده ، مى گويد :
نجاشى ، محمّد بن خالد برقى را تضعيف كرده و ابن غضايرى وى را ذم نموده است. در هنگام تعارض جرح و تعديل، جرح مقدّم مى شود و ظاهر حال نجاشى ، نشانگر آن است كه او دقيق ترين رجالى و آشناترين فرد به احوال رجال است . ^۱۳
پس از شهيد ثانى نيز اعتماد به نجاشى رحمه الله در كتاب هاى رجالى و فقهى ، بسيار به چشم مى خورد ، به طورى كه وى مستند تمام كسانى قرار گرفته كه به شكلى با رجال ، سر و كار داشته اند . با بيانى ديگر ، همه جوامع رجالى و كتاب هاى استدلالى ، از رجال النجاشى استفاده كرده اند . اين نكته ، به قدرى روشن است كه به استمرار بحث ، نياز ندارد .
از سوى ديگر ، رجاليان اهل سنّت نيز بسيارى از اطّلاعات رجالى مربوط به راويان شيعه را از رجال النجاشى استفاده كرده اند . براى نمونه ، ابن حجر عسقلانى (۷۷۳ ـ ۸۵۲ ق) در لسان الميزان خويش ، بيش از هفتاد بار از نجاشى رحمه اللهنقل قول كرده است . وى گاه از كتاب نجاشى به : رجال الشيعة ، مصنّفى الشيعة و مصنّفى المعتزلة تعبير
كرده كه مرادش ، قطعا همين كتاب رجال النجاشى بوده است .