«فرق میان ایمان و یقین چیست؟» می‌گوید: «فرقشان یک وجب است. ایمان، آن است که با گوش‌های خود بشنویم و با دل‌هایمان تصدیقش کنیم، و یقین، آن است که با چشمان خود ببینیم و به وسیله آن، به آنچه از ما پنهان است، پى ببریم».۱
این تعریف، بسیار به مفهوم یقین ـ که فقدان شک و اطمینان نفس باشد ـ، نزدیک است. در چند متن دینی، به اثر عمیق این گونه آگاهی پرداخته شده که همگی در راستای همان مفهوم «علم بدون تردید و همراه با اطمینان نفس» است. ابراهیم علیه السلام با این که به زنده شدن مردگان توسط خداوند، ایمان داشت، امّا درخواست رؤیت کرد تا به اطمینان قلب برسد۲ و وقتی آن را دید، خداوند در باره‌اش فرمود که: (این گونه ملکوت آسمان و زمین را به وی نشان دادیم تا از اهل یقین باشد).۳ موسی علیه السلام شنیده بود که قومش گم‌راه شده‌اند، امّا وقتی آن را با چشم خود دید، الواح
1.. سَأَلَ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام الحَسَنَ وَالحُسَینَ علیهما السلام فَقالَ لَهُما: ما بَینَ الإِیمانِ وَالیقینِ؟ فَسَكَتا، فَقالَ لِلحَسَنِ: أجِب یا أبا مُحَمَّدٍ ! قالَ: بَینَهُما شِبرٌ. قالَ: وكَیفَ ذاكَ؟ قالَ: لِأَنَّ الإِیمانَ ما سَمِعناهُ بِآذانِنا وصَدَّقناهُ بِقُلوبِنا، وَالیقینَ ما أبصَرناهُ بِأَعینِنا وَاستَدلَلنا بهِ عَلى ما غابَ عَنّا (مشكاة الأنوار، ص۴۸، ح۳۴؛ بحار الأنوار، ج۷۰، ص۱۸۲، ح۵۲).
2.. (وَ إذْ قالَ إبْراهِیمُ رَبِّ أرِنِی كَیفَ تُحْیی الْمَوْتَى قالَ أَ وَ لَمْ تُؤْمِنْ قالَ بَلَى وَ لَكِنْ لِیطْمَئِنَّ قَلْبِی قالَ فَخُذْ أرْبَعَةً مِنَ الطَّیرِ فَصُرْهُنَّ إلَیكَ ثُمَّ اجْعَلْ عَلَى كُلِّ جَبَلٍ مِنْهُنَّ جُزْءا ثُمَّ ادْعُهُنَّ یأْتِینَكَ سَعْیا وَ اعْلَمْ أنَّ اللّه عَزِیزٌ حَكِیمٌ) (سورۀ بقره، آیۀ ۲۶۰).وأخرج ابن جریر عن ابن جریج عن ابن عباس قال بلغنی ان إبراهیم بینا هو یسیر على الطریق إذا هو بجیفة حمار علیها السباع والطیر قد تمزقت لحمها وبقى عظامها فوقف فعجب ثم قال رب قد علمت لتجمعنها من بطون هذه السباع والطیر رب أرنی كیف تحیى الموتى قال أولم تؤمن قال بلى ولكن لیس الخبر كالمعاینة (الدر المنثور، ج۱، ص۳۳۴).
3.. (وکذلک نری ابراهیم ملکوت السماوات والارض ولیکون من الموقنین) (سورۀ انعام، آیۀ ۷۵).
