نمود. ثانیاً باید نسبت به کسب آن، رغبت پیدا کرد و در راه به دست آوردن آن، تلاش نمود.

امّا بخش دوم حدیث به معرفی مکارم ده‌گانه پرداخته است. در ادامه به بررسی تک‌تک آنها می‌پردازیم و سرانجام سعی خواهیم کرد که ببینیم آیا تحلیل خاصی در باره این ده صفت می‌توان داشت یا نه؟ در بررسی صفات، به تحلیل مفهوم هر صفت، بسنده می‌کنیم.^۱

۱. یقین

نخستین صفت، «یقین» است. در برخی روایات، یقین به عنوان یکی از مؤلّفه‌های ایمان مطرح شده است؛^۲ در برخی دیگر نیز، یقین در درجه بالاتر از اسلام و تقوا و ایمان قرار داده شده و تصریح شده که کم‌یاب‌ترین چیز میان مردم، یقین است.^۳ اکنون به بررسی این صفت می‌پردازیم تا جایگاه آن در مکارم اخلاق، معلوم گردد.

یقین در لغت

یقین در لغت، با تعبیرهای مختلف و نزدیک به هم معنا شده است. ابن فارس، معنای آن را «زوال الشک»،^۴ فراهیدی، «ازاحة الشک و تحقیق

۰.عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ۷ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَصَّ رُسُلَهُ بِمَكَارِمِ الْأَخْلَاقِ فَامْتَحِنُوا أَنْفُسَكُمْ فَإِنْ كَانَتْ فِيكُمْ فَاحْمَدُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ ذَلِكَ مِنْ خَيْرٍ وَ إِنْ لَا تَكُنْ فِيكُمْ فَاسْأَلُوا اللَّهَ وَ ارْغَبُوا إِلَيْهِ فِيهَا قَالَ فَذَكَرَهَا عَشَرَةً الْيَقِينَ وَ الْقَنَاعَةَ وَ الصَّبْرَ وَ الشُّكْرَ وَ الْحِلْمَ وَ حُسْنَ الْخُلُقِ وَ السَّخَاءَ وَ الْغَيْرَةَ وَ الشَّجَاعَةَ وَ الْمُرُوءَةَ قَالَ وَ رَوَى بَعْضُهُمْ بَعْدَ هَذِهِ الْخِصَالِ الْعَشَرَةِ وَ زَادَ فِيهَا الصِّدْقَ وَ أَدَاءَ الْأَمَانَةِ.^۱

این روایت، از دو بخش اصلی تشکیل شده است. یکی توضیحات کلّی در باره مکارم الأخلاق انبیا و دیگری معرفی مکارم ده‌گانه.

در بخش نخست، چند مطلب وجود دارد: یکی این که این مکارم، از ویژگی‌های پیامبران الهی است که به وسیله آن، خداوند، آنها را خاص گردانیده است. مطلب دوم، در باره نسبت این صفات با دیگر افراد است. بر اساس این روایت، این صفات در انحصار ایشان نیست و می‌تواند در دیگران نیز وجود داشته باشد. مطلب سوم، در باره سنجش وضعیت خود است. لازم است سنجشی صورت گیرد تا معلوم گردد هر کسی کدام صفت، و از هر صفت به چه میزان، داراست. این، نیازمندِ داشتن ابزاری جهت تشخیص است. مطلب چهارم، در باره نتیجه سنجش و واکنش به آن است. اگر نتیجه سنجش مثبت بود، باید حمد و سپاس صورت گیرد و اگر منفی بود، اوّلاً باید از خداوند برای اتّصاف به آن درخواست کمک