31
بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»

ورع، قناعت، صبر، شکر، حلم، حیا، سخاوت، شجاعت، غیرت، نیکی، راستگویی و امانتداری.

شیخ صدوق، نقل دوم کلینی را در کتاب‌های خود نیاورده است و علی بن الحسن طبرسی در کتاب مشکاة الأنوار، هر دو نقل کلینی را با تغییر اندکی در متن و بدون ذکر سند آورده است.۱ کلینی در نقل اوّل خود، اشاره داشت که برخی دو مورد دیگر را هم اضافه کرده‌اند؛ امّا ایشان بدون اشاره به این مطلب، آن دو را نیز در ادامه آورده است و با این که اعلام کرده مکارم اخلاق، ده صفت هستند، امّا دوازده صفت را نام می‌بَرَد که نشان از کم‌دقتی ایشان در نقل، نسبت به کلینی است. اسکافی نیز همان روایت دوم کلینی را با تغییر بسیار اندکی آورده است.۲ ابن شعبه حرّانی نیز در تحف العقول، با تغییراتی، روایت دوم کلینی را آورده است.۳

بررسی نقل‌ها

تحلیل روایات در دو بخش صورت می‌گیرد: یکی اعتبار هر حدیث و دیگری محتوا و متن آن. اعتبار حدیث، به منبع و سند آن بستگی دارد. همان گونه که گذشت، روایت نخست، در یازده منبع توسط چهار تن از دانشمندان اسلامی آمده است. اعتبار این منابع نیز بالاست؛ پنج منبع آن،درجه الف و رتبه‌های ۱و ۳ و ۶ و ۷ و ۸، و سه منبع دیگر نیز درجه ب و رتبه‌های ۳ و ۴ و ۵ و ۸، و یک منبع، درجه ج و رتبه دو دارند. ۴ (جدول شماره ۱)

1.. مشكاة الأنوار، ص۴۱۹.

2.. التمحیص، ص۶۸.

3.. تحف العقول، ص۳۶۲.

4.. در شیوۀ اعتباریابی، از کتاب آقای سید محمّد کاظم طباطبایی، سود جسته‌ایم (ر.ک: منطق فهم حدیث، ص۲۴۷ ـ ۲۸۶).


بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»
30

شبیه نقل الکافی با اندکی تغییر و بدون ذکر سند آمده است.

امّا نقل دوم را مرحوم کلینی از عبد اللّه ابن بکیر نقل کرده که در آغاز آن به معرفی ویژگی افراد محبوب اهل بیت علیهم السّلام پرداخته و سپس به مکارم اخلاق انبیا وارد شده که تا حدود زیادی همان فضای روایت پیشین را دارد؛ اما ویژگی‌های ده‌گانه آن در مواردی با حدیث قبلی، متفاوت است:

۰.عَنْهُ عَنْ بَكْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْهَاشِمِيِّ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ عَبَّادٍ قَالَ بَكْرٌ وَ أَظُنُّنِي قَدْ سَمِعْتُهُ مِنْ إِسْمَاعِيلَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُكَيْرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ۷ قَالَ: إِنَّا لَنُحِبُّ مَنْ كَانَ عَاقِلًا فَهِماً فَقِيهاً حَلِيماً مُدَارِياً صَبُوراً صَدُوقاً وَفِيّاً إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَصَّ الْأَنْبِيَاءَ بِمَكَارِمِ الْأَخْلَاقِ فَمَنْ كَانَتْ فِيهِ فَلْيَحْمَدِ اللَّهَ عَلَى ذَلِكَ وَ مَنْ لَمْ تَكُنْ فِيهِ فَلْيَتَضَرَّعْ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لْيَسْأَلْهُ إِيَّاهَا قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ وَ مَا هُنَّ قَالَ هُنَّ الْوَرَعُ وَ الْقَنَاعَةُ وَ الصَّبْرُ وَ الشُّكْرُ وَ الْحِلْمُ وَ الْحَيَاءُ وَ السَّخَاءُ وَ الشَّجَاعَةُ وَ الْغَيْرَةُ وَ الْبِرُّ وَ صِدْقُ الْحَدِيثِ وَ أَدَاءُ الْأَمَانَةِ.۱

۰.امام صادق۷ فرمود: ما [اهل البیت] کسی را که عاقل، فهیم، دین‌شناس، بردبار، اهل مدارا، صبور، صادق و وفادار باشد دوست داریم. به درستی که خداوند عزوجل انبیا را به مکارم الأخلاق مخصوص گردانید. پس اگر این صفات در کسی هست، سپاس خدای به جا آورد و هر کس آنها را ندارد، پس از خدا بخواهد که به او هم اعطاء کند. راوی می‌گوید: پرسیدم: آنها چیست؟ فرمودند:

1.. الکافی، ج۲، ص۵۶، ح۳.

  • نام منبع :
    بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»
    سایر پدیدآورندگان :
    حمزه عبدی و عباس پسندیده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 41172
صفحه از 223
پرینت  ارسال به