29
بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»

از دیگر دانشمندان اسلامی، شیخ صدوق نیز این روایت را در کتاب‌های مختلف خود آورده است. وی در کتاب من لایحضره الفقیه، همان نقل نخست مرحوم کلینی را با تفاوت بسیار اندکی در عبارت و با سندی متفاوت آورده است.۱ در کتاب صفات الشیعة ـ که منسوب به ایشان است ـ نیز همین نقل به همین شکل آمده است؛۲ امّا وی در کتاب‌های الأمالی،۳ الخصال،۴ و معانی الأخبار۵ همین نقل را با سندی متفاوت از کتاب من لایحضره الفقیه آورده است.۶

مرحوم فضل بن الحسن طَبرِسی نیز در مکارم الأخلاق، روایت نخست کلینی را شبیه گزارش مرحوم صدوق آورده است۷ و مرحوم علی بن الحسن طبرسی در کتاب مشکاة الانوار، این نقل مرحوم کلینی را با تغییر اندکی در متن و بدون ذکر سند آورده است.۸ در فقه الرضا و الدعوات راوندی و معدن الجواهر نیز

1.. کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۵۵۴. صدوق در مشیخه آورده است: ما کان فیه عن عبداللّه بن مسکان فقد رویته عن ابی و محمد بن الحسن عن محمد بن یحیی العطار عن محمد بن حسین بن ابی الخطاب عن صفوان بن یحیی عن عبداللّه بن مسکان. هر دو سند یعنی هم سند صدوق از پدرش و هم سند او از محمد بن حسن (ابن ولید) صحیح است.

2.. حدثنا احمد بن محمد بن یحیی العطار رحمة الله عنه قال حدّثنا ابی عن عبداللّه بن مسکان عن ابی عبداللّه قال: ان اللّه تبارک و تعالی خص رسول اللّه صلی الله علیه و اله بمکارم الاخلاق... (صفات الشیعة، ص۴۷).

3.. الأمالی، صدوق، ص۲۹۰.

4.. الخصال، ص۴۳۱.

5.. معانی الأخبار، ص۱۹۱.

6.. سند الخصال و الأمالی و معانی الأخبار از سند کتاب من لایحضره الفقیه متمایز است و چنین است: احمد بن محمّد بن یحیی العطار ـ رضی اللّه عنه ـ قال حدّثنا ابی عن احمد بن محمد بن عیسی عن عثمان بن عیسی عن عبد اللّه بن مسکان عن ابی عبد اللّه قال: انّ اللّه تبارک و تعالی خص رسوله صلی الله علیه و اله... .

7.. مكارم الأخلاق، ص۲۳۳.

8.. مشكاة الأنوار، ص۴۲۰.


بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»
28

گزارش نقل‌ها

این روایات، خود به دو شکل نقل شده‌اند. مرحوم کلینی، نقل نخست را از عبد اللّه مسکان، چنین آورده است:

۰.عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ۷ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَصَّ رُسُلَهُ بِمَكَارِمِ الْأَخْلَاقِ فَامْتَحِنُوا أَنْفُسَكُمْ فَإِنْ كَانَتْ فِيكُمْ فَاحْمَدُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ ذَلِكَ مِنْ خَيْرٍ وَ إِنْ لَا تَكُنْ فِيكُمْ فَاسْأَلُوا اللَّهَ وَ ارْغَبُوا إِلَيْهِ فِيهَا قَالَ فَذَكَرَهَا عَشَرَةً الْيَقِينَ وَ الْقَنَاعَةَ وَ الصَّبْرَ وَ الشُّكْرَ وَ الْحِلْمَ وَ حُسْنَ الْخُلُقِ وَ السَّخَاءَ وَ الْغَيْرَةَ وَ الشَّجَاعَةَ وَ الْمُرُوءَةَ قَالَ وَ رَوَى بَعْضُهُمْ بَعْدَ هَذِهِ الْخِصَالِ الْعَشَرَةِ وَ زَادَ فِيهَا الصِّدْقَ وَ أَدَاءَ الْأَمَانَةِ.۱

۰.امام صادق۷ فرمود: «خدای تبارک و تعالی پیامبر خدا را به مکارم الأخلاق مخصوص گردانید. پس شما نیز بیازمایید، اگر این خوی‌ها در شما بود، خدای عز وجل را سپاس گویید و از او این مکارم را بیشتر بخواهید، سپس آنها را ده خوی برشمرد: یقین، قناعت، صبر، شکر، بردباری، خوش اخلاقی، بخشندگی، غیرت، شجاعت و جوان‌مردی». عدّه‌ای از راویان، پس از این ده ویژگی، راستگویی و ادای امانت را نیز افزوده‌اند».

1.. الکافی، ج۲، ص۵۶، ح۲.

  • نام منبع :
    بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»
    سایر پدیدآورندگان :
    حمزه عبدی و عباس پسندیده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 41108
صفحه از 223
پرینت  ارسال به