187
بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»

می‌کنند.۱ یکی از آداب مصاحبت و همراهی، این است که انسان هنگام جدا شدن، چند قدمی با همراه خود حرکت کند. این اقدام چنان تأثیرگذار است که وقتی امام علی علیه السلام در مسیری آن را برای یکی از اهل ذمّه رعایت کردند، وی مسلمان شد!۲

تحلیل نهایی صفات

همان گونه که گذشت، در روایت نخست از روایات مکارم الأخلاق عام، ده صفت را بیان کردیم که عبارت بودند از: صدق الیأس، صدق اللسان، أداء الأمانة، صلة الرحم، إقراء الضیف، إطعام السائل، المکافأة علی الصنایع، التذمّم للجار، و التذمّم للصاحب و الحیاء. پیش‌تر در باره صدق اللسان و أداء الأمانة و حیا، سخن گفته بودیم و در این جا نیز هفت مورد باقی‌مانده را بررسی کردیم. از آنچه در تحلیل این صفات گذشت، به دست آمد که صداقت، به حوزه زبان مربوط بوده و به معنای هماهنگی زبان با واقعیت‌هاست. وجود این صفت، اعتماد را افزایش می‌دهد و جریان امور را بر موضع درست، هدایت می‌کند.

1.. عن عمار بن مروان قال: أوصانی أبو عبد اللّه علیه السلام فقال: أوصیك بتقوى اللّه وأداء الأمانة وصدق الحدیث وحسن الصحابة لمن صحبت ولا قوة إلا باللّه (همان‌جا).

2.. عن مسعدة بن صدقة، عن أبی عبد اللّه، عن آبائه علیهم السّلام أن أمیر المؤمنین علیه السلام صاحب رجلا ذمیا فقال له الذمی أین ترید یا عبد اللّه؟ فقال: أرید الكوفة فلما عدل الطریق بالذمی عدل معه أمیر المؤمنین علیه السلام فقال له الذمی: ألست زعمت أنك ترید الكوفة؟ فقال له: بلى فقال له الذمی: فقد تركت الطریق؟ فقال له: قد علمت، قال: فلم عدلت معی وقد علمت ذلك؟ فقال له أمیر المؤمنین علیه السلام: هذا من تمام حسن الصحبة أن یشیع الرجل صاحبه هنیئة إذا فارقه وكذلك أمرنا نبینا صلی الله علیه و اله فقال له الذمی: هكذا قال؟ قال: نعم، قال الذمی: لا جرم إنما تبعه من تبعه لأفعاله الكریمة فأنا اشهد أنی على دینك ورجع الذمی مع أمیر المؤمنین علیه السلام فلما عرفه أسلم (الکافی، ج۲، ص۶۷۰؛ قرب الاسناد، ص۱۱).


بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»
186

آن، جز در موضوع، تفاوتی ندارند. ملّا صالح مازندرانی، در شرح هر دو تذمّم وارد شده در حدیث می‌گوید که: مقصود از مکارم اخلاق، این است که فرد، حرمت همسایه و همراه را نگه دارد و خود را از سرزنش مردم، حفظ نماید.۱

حسن الصحبة در دین

در معارف اسلامی، از چیزی به نام «حسن الصحبة» یاد شده و خواسته شده تا با همراه، به نیکی رفتار شود. جالب این که در برخی روایات مربوط به این موضوع نیز همراه، در کنار همسایه آمده است. پیامبر خدا صلی الله علیه و اله بهترین اصحاب نزد خداوند متعال را کسی می‌داند که برای همراه خود بهترین باشد و بهترین همسایه‌ها نزد خداوند را کسی می‌داند که برای همسایه‌اش بهترین باشد.۲ همچنین ایشان پُراجرترین و محبوب‌ترین فرد نزد خداوند را کسی می‌داند که با همراه خود بیشتر اهل رفق و مدارا باشد.۳ امام صادق علیه السلام یاران خود را به حُسن مصاحبت توصیه

1.. (والتذمم للجار، والتذمم للصاحب) التفعل یجیءِ للتجنب مثل تأثم وتحرج أی تجنب الاثم والحرج، ومنه التذمم وهو مجانبة الذم والتحرز منه والمقصود أن من مكارم الرجل أن یحفظ ذمام الجار ولصاحب ویطرح عن نفسه ذم الناس له ان لم یحفظه، والذمام بالكسر الحرمة، وما یذم به الرجل على اضاعته من العهد والإمام وغیرهما.

2.. عن عبد اللّه بن عمرو بن العاصی عن رسول اللّه صلی الله علیه و اله أنه قال خیر الأصحاب عند اللّه خیرهم لصاحبه وخیر الجیران عند اللّه خیرهم لجاره (مسند ابن حنبل، ج۲، ص۱۶۸؛ سنن الدارمی، ج۲، ص۲۱۵؛ سنن سعید بن منصور، ج۲، ص۱۵۱).

3.. عن السكونی، عن أبی عبد اللّه علیه السلام قال: قال رسول اللّه صلی الله علیه و اله: ما اصطحب اثنان إلا كان أعظمهما أجرا وأحبهما إلى اللّه عز وجل أرفقهما بصاحبه (الکافی، ج۲، ص۶۶۹، ح۳).

  • نام منبع :
    بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»
    سایر پدیدآورندگان :
    حمزه عبدی و عباس پسندیده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 41046
صفحه از 223
پرینت  ارسال به