که چگونگی تعامل با آن، نقش زیادی در زندگی فردی و اجتماعی انسان دارد که مهمترین آنها عبارتاند از: آبادانی جوامع، طولانی شدن عمرها،۱ و افزایش روزی.۲ به همین جهت، یکی از مکارم اخلاق، رعایت حال همسایه قرار داده شده است.
۷. التذمّم للصاحب
یکی از ابعاد زندگی انسان، «همراه شدن» با دیگران است. رعایت بهترین اخلاق در این حوزه، از اموری است که در زندگی فردی و اجتماعی تأثیر بسیار دارد.
پیشتر در باره واژه تذمّم سخن گفتیم. امّا «صاحب» از ریشه «صحب» به معنای همراه و ملازم است.۳ بودن با کسی در یک مسیر را «صحبت» میگویند. بنا بر این، التذمّم للصاحب، به معنای دفع زیان از همراه به خاطر ایمنی از سرزنش دیگران است.۴ این مکرمت اخلاقی با مورد پیشین
1.. پیامبر خدا صلی الله علیه و اله: حُسْنُ الْجِوَارِ یعْمُرُ الدِّیارَ، وَ ینْسِئُ فِی الْأَعْمَارِ (الکافی، ج۲، ص۶۶۸، ح۱۰).
2.. امام باقر علیه السلام: صلة الارحام وحسن الجوار زیادة فی الأموال (صحیفة الامام الرضا علیه السلام، ص۲۶۰، ح۱۹۷).امام صادق علیه السلام: حسن الجوار یزید فی الرزق (الکافی، ج۲، ص۶۶۶، ح۳).
3.. صحب: أصل واحد یدلّ على مقارنة شیء و مقاربته، من ذلك الصاحب و الجمع الصحب، كما یقال راكب و ركب، و من الباب أصحب فلان، إذا انقاد. و أصحب الرجل إذا بلغ ابنه، و كلّ شیء لازم شیئا فقد استصحبه، و یقال للأدیم إذا ترك علیه شعره مصحب (معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص۳۳۶).
4.. ر. ک: بحار الأنوار، ج۶۷، ص۳۷۱.فی الحَدِیث: " من خِلال المَكارِم التَّذَمُّمُ لِلصَّاحِب " هو أن یحْفَظ ذِمامَه، ویطْرَح عن نَفْسِه ذَمَّ النَّاس له إن لم یحْفَظْه. والذِّمامَةُ: الحَیاءُ والإِشْفاقُ من الذَّمِّ واللَّومِ (تاج العروس، ج۱۶، ص۲۲۶).فی الحدیث: خلال المكارم كذا وكذا و التذمم للصاحب هو أن یحفظ ذمامه ویطرح عن نفسه ذم الناس له إن لم یحفظه. وفی حدیث موسى والخضر، علیهما السلام: أخذته من صاحبه ذمامة أی حیاء وإشفاق من الذم واللوم (لسان العرب، ج۱۲، ص۲۲۲).فی الحدیث من خلال المكارم التذمم للصاحب وهو أن یحفظ ذمامة ویطرح عن نفسه ذم الناس إن لم یحفظ ذلك (غریب الحدیث، ابن جوزی، ج۱، ص۳۶۵).