برعکس، خودداری از پذیرفتن مهمان، نشانه قساوت قلب انسان، و کوچ کردن خیر و برکت از خانهای است که در آن زندگی میکند. گفتنی است که هر چند مهماننوازی به طور مطلق در اسلام پسندیده است، با این حال، در مواردی، توصیه و تأکید بیشتری بدان شده است، مانند: ازدواج، تولّد نوزاد، عقیقه برای فرزند، ختنه کردن پسر، تهیه خانه جدید، و بویژه بازگشت از سفر حج.
با تأمّل در این موارد و سایر مواردی که اطعام دیگران، مورد تأکید قرار گرفته، میتوان دریافت که در همه مواردی که خداوند متعال، نعمت خاصی را به انسان ارزانی داشته و یا بلایی را از او دفع کرده و یا اطعام دیگران، آثار و برکات بیشتری دارد (مانند افطاری دادن در ماه رمضان، و یا مراسم عزاداری سید الشهدا امام حسین علیه السلام)، مهمانی، از فضیلت بیشتری برخوردار است. کسی که اهل مهماننوازی است، اولاً روحیه پیوندجویی و ارتباط با دیگران دارد که این، خود یک ارزش است؛ ثانیاً از خودمحوری خارج میشود و دیگران را در داشتههای خود شریک میکند.
۴. إطعام السائل
در گزارش تاریخ مدینة دمشق، «اعطاء السائل» نقل شده است. هر چه باشد، موضوع این فضیلت، «نیازمندان» است. وجود افراد محروم و نیازمند، یکی از واقعیتهای اجتماعی است. این که فرد در برابر نیازمندان چگونه عمل میکند، مسئله مهمّی است که میتواند شاخصی برای مکارم اخلاق باشد. در ادامه به بررسی آن میپردازیم.
اطعام السائل، یعنی غذا دادن به نیازمندِ درخواست کننده، و اعطاء السائل، یعنی پرداخت کردن به نیازمند. تفاوت چندانی بین این دو واژه