171
بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»

از امام صادق علیه السلام وارد شده است که مراد از (مَا أَمَرَ اللّه بِهِ أَن یوصَلَ) خویشاوندان و نزدیکان است؛۱ هر چند منحصر در آن نیست.۲ مستند به همین آیه شریف، پیامبر خدا صلی الله علیه و اله هماره تکرار کرده‌اند که صله رحم انجام دهید که مایه پایداری بیشتر در دنیا و خیر آخرت است۳ و امیر مؤمنان علیه السلام بر آن تأکید دارند؛ هر چند به یک سلام باشد.۴

در باره ابعاد مختلف صله رحم، در متون دینی، مباحث فراوانی وارد شده است؛ امّا بیان آن در این مجال، ممکن نیست. آنچه مهم است این که با توجّه به زمینه‌هایی که برای قطع رحم وجود دارد، یکی از مکارم اخلاقی در حوزه روابط اجتماعی، صله رحم است. این مکرمت اخلاقی، نقش مهمّی در تعمیق پیوندهای خانوادگی دارد و موجب بروز عواطف مثبت میان خویشاوندان شده و نیاز عاطفی به ارتباط را ارضا می‌کند و نیز سبب برطرف شدن مشکلات و گرفتاری‌ها می‌گردد.

1.. عن عمر بن یزید قال: سألت أبا عبد اللّه علیه السلام عن قول اللّه عز وجل: (الذین یصلون ما أمر اللّه به أن یوصل) فقال: قرابتك (الکافی، ج۲، ص۱۵۶، ح۲۷).

2.. عن عمر بن یزید قال: قلت لأبی عبد اللّه علیه السلام: (الذین یصلون ما أمر اللّه به أن یوصل)؟ قال: نزلت فی رحم آل محمد ـ علیه وآله السلام ـ وقد تكون فی قرابتك. ثم قال: فلا تكونن ممن یقول للشئ: إنه فی شئ واحد (همان جا، ح۲۸).

3.. قال ابن عباس: قال رسول اللّه صلی الله علیه و اله یقول اللّه تعالى صلوا أرحامكم فإنه أبقى لكم فی الحیاة الدنیا وخیر لكم فی آخرتكم. وأخرج عبد بن حمید وابن جریر عن قتادة قال ذكر لنا ان النبی صلی الله علیه و اله كان یقول اتقوا اللّه وصلوا الأرحام فإنه أبقى لكم فی الدنیا وخیركم فی الآخرة (الدرّ المنثور، ج۴، ص۵۶).

4.. عن أبی بصیر، عن أبی عبد اللّه علیه السلام قال: قال أمیر المؤمنین علیه السلام: صلوا أرحامكم ولو بالتسلیم، یقول اللّه تبارك وتعالى: (واتقوا اللّه الذی تساءلون به والأرحام إن اللّه كان علیكم رقیبا) (الکافی، ج۲، ص۱۵۵، ح۲۲).


بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»
170

با ظلم خود، مجتمعی را که خداوند آنان را به داشتن آن اجتماع هدایت نموده، آلوده نسازند؛ اجتماعی که به منظور تتمیم سعادتشان و با احکام و قوانین نجات‌بخش تشکیل شده؛ مجتمعی که خدای عز و جل آنان را به تأسیس آن ملهم نمود، تا راه زندگی‌شان را هموار و آسان کند، همچنین هستی و بقای فردفرد و مجموعشان را حفظ فرماید.

ایشان معتقد است: از همین جا روشن می‏شود که چرا در آیه شریفه خطاب را متوجّه ناس (همه مردم) کرد و نه به خصوص مؤمنین، و نیز چرا فرمان «اتقوا» را مقید به قید «ربّکم» کرد و نفرمود: «اتقوا اللّه، از "خدا"یتان پرواکنید»؛ بلکه فرمود: «از "پروردگار" خود پروا کنید»؛ چون صفتی که از خدا به یاد بشر انداخت (که همه را از یک نفر خلق کرده) صفتی است که پر و بال آن، تمامی افراد بشر را می‏گیرد و اختصاصی به مؤمنان ندارد، و این صفت، خود یکی از آثار ربوبیت اوست؛ چون منشأش «ربوبیت» خدا یعنی تدبیر و تکمیل است، نه «الوهیت» او.۱

صله رحم، آن قدر اهمیت دارد که یکی از واجبات الهی است: (وَ الَّذِینَ یصِلُونَ مَا أَمَرَ اللّه بِهِ أَن یوصَلَ).۲ این، نشان‌دهنده نقش بزرگ و تعیین کننده صله رحم است. حتی نقل شده که در موارد متعددی، پیامبر خدا صلی الله علیه و اله در پاسخ به پرسشگران از نبوّتش، یکی از اموری را که ذکر کرده‌اند، صله رحم بوده است.۳

1.. ترجمۀ المیزان، ج۴، ص۲۱۳.

2.. (إِنمَّا یتَذَكَّرُ أُوْلُواْ الْأَلْبَابِ * الَّذِینَ یوفُونَ بِعَهْدِ اللّه وَ لَا ینقُضُونَ الْمِیثَاقَ * وَ الَّذِینَ یصِلُونَ مَا أَمَرَ اللّه بِهِ أَن یوصَلَ وَ یخْشَوْنَ رَبهَّمْ وَ یَخَافُونَ سُوءَ الْحِسَابِ) (سورۀ رعد، آیۀ ۱۹ ـ ۲۱).

3.. عن أبی الأحوص الجشمی عن أبیه قال: أتیت النبی صلی الله علیه و اله فقلت إلى م تدعو؟ قال: " إلى اللّه تعالى، وإلى صلة الرحم" (تاریخ بغداد، ج۷، ص۲۴۱).أخرج الحاكم وصححه عن عمرو بن عبسة قال: أتیت النبی صلی الله علیه و اله أول ما بعث وهو بمكة فقلت: ما أنت قال: نبی قلت: بم أرسلت قال: بأن تعبد اللّه وتكسر الأصنام وتصل الأرحام بالبر والصلة (الدر المنثور، ج۶، ص۶۴).

  • نام منبع :
    بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»
    سایر پدیدآورندگان :
    حمزه عبدی و عباس پسندیده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 41306
صفحه از 223
پرینت  ارسال به