165
بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»

می‌دهیم و سپس با ذکر اختلاف جزئی نقل تاریخ مدینة دمشق، هر دو را مورد توجّه قرار خواهیم داد. قابل ذکر است که از تحلیل صفات مشترک با روایات پیش‌گفته، خودداری می‌کنیم و تنها به تحلیل موضوعات جدید می‌پردازیم.

۱. صدق الیأس

در چاپ جدید الکافی،۱ «صدق الیأس» گزارش شده؛ امّا در نسخه «ص، ف» و حاشیه نسخه «ج، بس» و شرح مازندرانی و الوافی و الخصال و الأمالی مفید و الأمالی طوسی (ص ۱۰)، «صدق البأس»، و در نسخه «بس، بف» و الجعفریات و الأمالی طوسی (ص ۳۰۱) «صدق الناس» آمده است. در گزارش اهل سنّت نیز «صدق البأس» گزارش شده است. در همه اینها، آنچه تفاوتی نمی‌کند، مسئله صداقت است؛ امّا این که موضوع آن چیست، تفاوتی در گزارش‌ها وجود دارد که در معنا تغییر ایجاد می‌کند. در ادامه، این تفاوت‌ها را بررسی می‌کنیم. در این بررسی، فقط مواردی را می‌آوریم که جدیدند و از ذکر آنچه پیش از این، تفسیر شده، خودداری می‌نماییم و به همان مباحث پیشین، بسنده می‌کنیم:

۱. صدق الیأس: مراد از «یأس» در صدق الیأس، ناامیدی از مردم است. در روایات تعبیر «الیأس عمّا فی أیدی الناس» از مفاهیمی است که زیاد تکرار و بر آن تأکید شده است. معنای آن این است که انسان باید در کسب درآمد و برآوردن نیازهای خود، از آنچه در دست مردم است، ناامید باشد و فقط به خداوند امید داشته باشد. در روایات تصریح شده که همه

1.. الکافی، ج۳، ص۴۳ (چاپ دار الحدیث).


بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»
164

۰.... عن عروة بن الزبیر عن عائشة أنها کانت تقول کان رسول اللّه۹ یقول: مکارم الأخلاق عشر تکون فی الرجل ولا تکون فی ابنه وتکون فی الابن ولا تکون فی أبیه وتکون فی العبد ولا تکون فی سیده یقسمها اللّه لمن أراد به السعادة صدق الحدیث وصدق البأس وإعطاء السائل والمکافأة للصنائع وحفظ الأمانة وصلة الرحم والتذمم للجار والتذمم للصاحب وإقراء الضیف ورأسهن الحیاء.۱

این روایت، دو بخش اصلی دارد: یکی بخش آغازین که به مسئله ارث و مانند آن در این صفات پرداخته و بخش دوم که به معرفی صفات ده‌گانه اختصاص دارد. در بخش نخست، تأکید شده است که نه رابطه خونی و نه رابطه مولوی، هیچ کدام منشأ اتّصاف به این صفات نیست؛ بلکه اکتسابی بوده و هر کس باید خود بدانها دست یابد. این، از مسائل مهمّی است که در این روایت به آن اشاره شده است. در حقیقت، این روایت، نقش ارث و ژن را در برخورداری یا نابرخورداری از این صفات، رد کرده است. این، موضوعی است که می‌تواند در تحلیل افراد برخوردار یا نابرخوردار از این صفات، مورد توجّه قرار گیرد و حتّی موضوع پژوهش‌های میدانی و تجربی واقع شود.

امّا بخش دوم حدیث، به معرفی صفات پرداخته که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم. در این بررسی، محور را روایت مرحوم کلینی قرار

1.. تاریخ مدینة دمشق، ج۶۱، ص۳۷۰.

  • نام منبع :
    بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»
    سایر پدیدآورندگان :
    حمزه عبدی و عباس پسندیده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 41229
صفحه از 223
پرینت  ارسال به