163
بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»

ب ـ روایات مکارم اخلاق عام

بخش دیگری از روایات مکارم اخلاق، عام بوده و به انبیا اختصاص داده نشده‌اند. این گروه، خود چند گونه‌اند که در ادامه، به بررسی آنها خواهیم پرداخت:

روایت نخست

این روایات، با تفاوت اندکی، هم از شیعه و هم از اهل سنّت، نقل شده‌اند. از منابع شیعی، نقل الکافی و از میان منابع اهل سنّت، نقل تاریخ مدینة دمشق را محور قرار می‌دهیم.

نقل مرحوم کلینی چنین است:

۰.مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْهَيْثَمِ بْنِ أَبِي مَسْرُوقٍ عَنْ يَزِيدَ بْنِ إِسْحَاقَ شَعِرٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَطِيَّةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ۷ قَالَ: الْمَكَارِمُ‏ عَشْرٌ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَكُونَ فِيكَ فَلْتَكُنْ فَإِنَّهَا تَكُونُ فِي الرَّجُلِ وَ لَا تَكُونُ فِي وَلَدِهِ وَ تَكُونُ فِي الْوَلَدِ وَ لَا تَكُونُ فِي أَبِيهِ وَ تَكُونُ فِي الْعَبْدِ وَ لَا تَكُونُ فِي الْحُرِّ قِيلَ وَ مَا هُنَّ قَالَ صِدْقُ الْبَأْسِ‏ وَ صِدْقُ اللِّسَانِ وَ أَدَاءُ الْأَمَانَةِ وَ صِلَةُ الرَّحِمِ وَ إِقْرَاءُ الضَّيْفِ‏ وَ إِطْعَامُ السَّائِلِ وَ الْمُكَافَأَةُ عَلَى الصَّنَائِعِ وَ التَّذَمُّمُ‏ لِلْجَارِ وَ التَّذَمُّمُ لِلصَّاحِبِ وَ رَأْسُهُنَّ الْحَيَاءُ.۱

نقل تاریخ مدینة دمشق نیز چنین است:

1.. الکافی، ج۳، ص۱۴۴.


بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»
162

شجاعت، به حوزه تهدیدات مربوط بوده و به معنای قلبی سرسخت و مقاوم است. همیشه انسان با تهدید رو‌به‌رو می‌شود. اگر روحیه شجاعت وجود نداشته باشد، تهدیدات، همه داشته‌های انسان را غارت می‌کنند و از بین می‌برند. برای حفظ و حراست از خود، به این صفت نیازمندیم؛ صفتی که جرئت دفاع و مقاومت را به وجود می‌آورد.

غیرت، به حوزه حریم زندگی مربوط می‌شود و به معنای اجازه تعرّض ندادن به بیگانه است. گاه حریم زندگی انسان در همه ابعادش، ممکن است مورد دست‌درازیِ دیگران قرار گیرد. وجود این صفت، مانع تعرّض بیگانه می‌شود.

بِر، عنوانی عام برای همه امور خوب و به اندازه فراوان است که مستلزم «نیکوکاری بیکران» است. این صفت، نه بر یک کار خوب، بلکه بر همه خوبی‌ها و ارزش‌ها تأکید دارد. با وجود این صفت، دامنه نیکوکاری و اندازه آن توسعه می‌یابد و خوبی و نیکی، همه جا را فرا می‌گیرد.

صداقت، به حوزه زیان مربوط بوده و به معنای هماهنگی زبان با واقعیت‌هاست. وجود این صفت، اعتماد را افزایش می‌دهد و جریان امور را بر موضع درست، هدایت می‌کند.

امانتداری، به حوزه ودیعه‌هایی مربوط است که افراد نزد یکدیگر می‌گذارند. وجود این ویژگی، موجب آرامش در جامعه و افزایش اعتماد می‌گردد و حقوق افراد رعایت می‌شود.

از آنچه گذشت می‌توان نتیجه گرفت که این دوازده صفت، دوازده حوزه از حوزه‌های مهمّ زندگی انسان را پوشش می‌دهند که اساسی و حیاتی‌اند و به همین جهت است که جزء مکارم اخلاق قرار گرفته‌اند.

  • نام منبع :
    بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»
    سایر پدیدآورندگان :
    حمزه عبدی و عباس پسندیده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 41216
صفحه از 223
پرینت  ارسال به