129
بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»

انعطاف‌پذیری، دوستی با مردم،۱ ادای حقوق مردم،۲ عزّت نفس،۳ حسن تقدیر معیشت، صبر بر سختی‌ها،۴ فقدان طمع و درخواست از دیگران، بخل، و جهالت.۵

در برخی دیگر از متون نیز بدون این که ادبیات تفسیری داشته باشند، مصادیق مروّت بیان شده‌اند که عبارت‌ اند از: وادارنده به زیبایی۶ و مکارم،۷ اصلاح مال۸ و معیشت،۹ تحمّل لغزش برادران،۱۰

1.. معاویة بن وهب عن أبی عبد اللّه علیه السلام، قال: كان الحسن بن علی علیه السلام فی نفر من أصحابه عندَ معاویة، فقال لهُ: یاأبا محمّد خبّرنی عن المروءة، فقال: حفظ الرجل دینه وقیامه فی صلاح صنیعته وحسن منازعته وإفشاء السلام ولین [الكلام و] الكنف والتحبّب إلى الناس (معانی الأخبار، ص۲۵۷).

2.. امام حسن علیه السلام ـ لَمّا سُئِلَ عَنِ المُروءَةِ ـ : شُحُّ الرَّجُلِ عَلى دینِهِ، وإصلاحُهُ مالَهُ، وقِیامُهُ بِالحُقوقِ (معانی الأخبار، ص۲۵۷، ح۲؛ بحار الأنوار، ج۷۸، ص۱۰۹، ح۱۶).

3.. امام حسن علیه السلام ـ لَمّا سُئلَ عَنِ المُروءَةِ ـ : حِفظُ الدِّینِ، وإعزازُ النّفسِ، ولِینُ الكَنَفِ، وتَعَهُّدُ الصَّنیعَةِ، وأداءُ الحُقوقِ، والتَّحَبُّبُ إلَى النّاسِ (تحف العقول، ص۲۲۵).

4.. امام حسن علیه السلام ـ لَمّا سُئِلَ عَنِ المُروءَةِ ـ : العَفافُ فی الدِّینِ، وحُسنُ التَّقدیرِ فی المَعیشَةِ، والصَّبرُ علَى‏النّائبَةِ (معانی الأخبار، ص۲۵۸، ح۵).

5.. قال الإمامُ الباقرُ علیه السلام ـ لِمَن حَضَرَهُ ـ: ما المُروءَةُ؟ فتَكلَّموا، فقالَ علیه السلام: المُروءَةُ أن لا تَطمَعَ فتَذِلَّ، وتَسألَ فتَقِلَّ، ولا تَبخَلَ فتُشتَمَ، ولا تَجهَلَ فتُخصَمَ (تحف العقول، ص۲۹۳).

6.. امام علی علیه السلام: العَقلُ یأمُرُكَ بِالأَنفَعِ، وَالمُروءَةُ تَأمُرُكَ بِالأَجمَلِ (نثر الدرّ، ج۱، ص۲۸۵).

7.. امام علی علیه السلام: المُروءَةُ تَحُثُّ علَى المَكارِمِ (غرر الحكم، ح۱۲۹۶).

8.. پیامبر خدا صلی الله علیه و اله: من المُروّة إصلاحُ المال (تحف العقول، ص۴۶؛ كنز العمّال، ج۳، ص۴۰۸، ح۷۱۷۸).

9.. سَهْلُ بْنُ زِیادٍ، عَنْ دَاوُدَ بْنِ مِهْرَانَ، عَنْ عَلِی بْنِ إِسْمَاعِیلَ الْمِیثَمِی، عَنْ رَجُلٍ، عَنْ جُوَیرِیةَ بْنِ مُسْهِرٍ، قَالَ: اشْتَدَدْتُ خَلْفَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام، فَقَالَ لِی: «یا جُوَیرِیةُ، إِنَّهُ لَمْ یهْلِكْ هؤُلَاءِ الْحَمْقى إِلَا بِخَفْقِ النِّعَالِ خَلْفَهُمْ، مَا جَاءَ بِكَ؟». قُلْتُ: جِئْتُ أَسْأَلُكَ عَنْ ثَلَاثٍ: عَنِ الشَّرَفِ، وَعَنِ الْمُرُوءَةِ، وَعَنِ الْعَقْلِ؟ قَالَ: «أَمَّا الشَّرَفُ، فَمَنْ شَرَّفَهُ السُّلْطَانُ شَرُفَ؛ وَأَمَّا الْمُرُوءَةُ، فَإِصْلَاحُ الْمَعِیشَةِ؛ وَأَمَّا الْعَقْلُ، فَمَنِ اتَّقَى اللّه عَقَلَ» (الکافی، ج۸، ص۲۴۱).

10.. مُرُوَّةُ الرَّجُلِ فِی احْتِمالِه عَثَراتِ إِخْوانِه (عیون الحكم و المواعظ، ج۱، ص۴۸۷).


بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»
128

گاهی به مصادیق جزئی و عینی آن پرداخته شده، مانند: عمل به وعده،۱ پایبندی به خویشاوندان،۲ راستگویی،۳ ستم نکردن در قدرت، سهیم کردن برادران در مال خود، آشکار کردنِ۴ بدون تکبّر نعمت‌های خداوند، توجّه به خدا هنگام سختی،۵ ناامیدی از آنچه در دستان مردم است،۶ قناعت، آراستگی،۷ مهمان‌نوازی،۸ انصاف داشتن، اصلاح،۹ درستیِ دین، سخاوت، حُسن خلق،۱۰ نیازردن همسایه،۱۱ نگهداری از دین، درست عمل کردن، حسن منازعه، آشکار کردن سلام، نرمیِ سخن،

1.. امام علی علیه السلام: المُروءَةُ إنجازُ الوَعدِ (همان، ح۸۴۵).

2.. امام علی علیه السلام: المُروءَةُ تَعهُّدُ ذَوی الأرحامِ (همان: ح۲۱۳۲).

3.. امام علی علیه السلام: مُرُوَّةُ الرَّجُلِ صِدْقُ لِسانِه (عیون الحكم و المواعظ، ج۱، ص۴۸۷).

4.. مراد از آشکار کردن در روایات، استفاده از نعمت‌هاست.

5.. أصل من أصول قدمائنا: قال: دخل رجل على جعفر بن محمد علیهما السلام وقال: یا ابن رسول اللّه، ما المروة؟ قال: «ترك الظلم عند القدرة، ومواساة الاخوان فی السعة، وإظهار نعم اللّه من غیر كبر، والقنوع وقت العسر بالاستكانة، ومن عرف بالترئیة سقط عنه اسم المروة» (مستدرک رسائل، ج۸، ص۲۲۱).

6.. أروی عن العالم علیه السلام، أنه قال: الیأس مما فی أیدی الناس عز المؤمن فی دینه، ومروءته فی نفسه، وشرفه فی دنیاه، وعظمته فی أعین الناس، وجلالته فی عشیرته، ومهابته عند عیاله، وهو أغنى الناس عند نفسه وعند جمیع الناس (فقه الرضا، ص۳۶۷).

7.. امام علی علیه السلام: المروءة القناعة والتجمل (غرر الحکم، ح۳۶۳).

8.. امام علی علیه السلام: المروءة بث المعروف وقری الضیوف (همان، ح۲۱۷۱).

9.. قالَ رسولُ اللّه صلی الله علیه و اله لِرجُلٍ مِن ثَقیفٍ: یا أخا ثَقیفٍ، ما المُروءةُ فیكُم؟ قالَ: یارسولَ اللّه، الإنصافُ والإصلاحُ. قالَ: وكذلكَ هِی فینا (كنز العمّال، ح۸۷۶۳).

10.. قال [رسولُ اللّه صلی الله علیه و اله] لرجُلٍ مِن ثَقیفٍ: ما المُروءَةُ فیكُم؟ فقالَ: الصَّلاحُ فی الدِّینِ، وإصلاحُ المَعیشَةِ، وسَخاءُ النَّفسِ، وحُسنُ الخُلقِ، فقالَ: كذلكَ هِی فِینا (تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۹۸).

11.. سَأَلَهُ [ علیا علیه السلام] رَجُلٌ عَنِ المُرُوَّةِ، فَقالَ: إطعامُ الطَّعامِ، وتَعاهُدُ الإِخوانِ، وكَفُّ الأَذى عَنِ الجیرانِ. ثُمَّ قَرَأَ: «إِنَّ اللّه یأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْاءِحْسَانِ» (تذكرة الخواصّ، ص۱۴۰، بحار الأنوار، ج۷۸، ص۷۵، ح۴۴).

  • نام منبع :
    بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»
    سایر پدیدآورندگان :
    حمزه عبدی و عباس پسندیده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 41322
صفحه از 223
پرینت  ارسال به