117
بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»

و این فضیلت برای صفت غیرت، ذکر شده است که ارزش تأمّل و تفکّر نسبت به این صفت را می‌رساند. ادامه بحث را با مباحث لغوی و دیدن متون، بیشتر پی می‌گیریم.

غیرت در لغت

به گفته ابن فارس، به دو ریشه اطلاق می‌شود: یکی از آنها به معنای «صلاح، اصلاح و منفعت» است و دیگری به «اختلاف بین دو چیز» دلالت دارد. با توجّه به ریشه نخست، غیرت را «جلب منفعت به صلاح خانواده» معنا کرده‌اند. وقتی گفته شود «غِرتُ اهلی غیره و غِیاراً ای مِرتُهُم» یعنی برای آنها طعام تهیه کردم یا «غارَ هُمُ اللّه تعالی بالغَیث، یغیرُهُم و یغورُهُم» یعنی خداوند، شأن آنها و منفعت آنها را اصلاح نمود.۱

لغت‌شناسان برای کاربردهای متفاوت این واژه، معانیِ متناسب با آن را بیان کرده‌اند. وقتی در باره خانواده به کار می‌رود، به معنای «نفع رساندن» و «اطعام دادن» و «ملازمت و رعایت شدید» و «حمیت» است.۲ وقتی

1.. غیر الغین و الیاء و الراء اصلان صحیحان یدل احدهما علی صلاح و اصلاح و منفعه و الاخر علی اختلاف شیئین. فالاول الغیره و هی المیره بها صلاح العیال یقال. یقال: «غرت اهلی غَیره و غیارا» ای مِرتُهم. غار هم اللّه تعالی بالغَیث یغیرّهم و یغّورهم ای اصلح شانَهم و نَفعَهم (معجم مقاییس اللغه، مادۀ «غ‌ی‌ر»).

2.. الغیرة: المیرة، یقال: خرج یغیر لأهله، أی: یمیر، هذلیة، و الغیرة. النفع (العین، ج۴، ص۴۴۲).یغیرهم غیارا، أی یمیرهم وینفعهم ... (الصحاح، ج۲، ص۷۷۵).وغارَهم یغُورُهم غَوْراً ویغِیرُهم: مارَهُم .... الغیرة وهی الحمیة والانفة (لسان العرب، ج۵، ص۳۴).الغِیرَة، بالكَسْر: المِیرَة كالغِیار، ككِتَاب، مِنْ غارَهُم یغِیرُهُم، وغارَ لَهُم، أَی مارَهُم ونَفَعَهُم. وذَهَب فلانٌ یغِیرُ أَهلَه غَیراً، أَی مارَهُم .... غارَ فُلاناً یغِیرُه غَیراً: نَفَعَه، فاغْتَارَ هو: انْتَفَع. ... وتقولُ العَرَبُ: أَغْیرُ من الحُمَّى: أَی أَنّهَا تُلازِمُ المَحْمُومَ مُلازَمَةَ الغَیورِ لبَعْلِها. ورَجُلٌ غَیارٌ، وامرأَةٌ غَیارَةٌ: كثیرةُ الغَیرَةِ والأَنَفَة (تاج العروس، ج۷، ص۳۳۱).

بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»
116

خود بگذرد و به جای استفاده خود، آن را به دیگران بدهد تا از آن بهره‌مند شوند.

۸. غیرت

یکی از موضوعات در مکارم الأخلاق، بحث «غیرت» است که در بدو امر شاید کمتر به ذهن خطور کند که جزء مصادیق مکارم الأخلاق باشد. از همین روی، بررسی این موضوع می‌تواند بسیار جالب باشد. در واقع، تبیین این مسئله که چرا مسئله‌ای مانند غیرت در اسلام تا این حد، از ارزش و اهمیت بالایی برخوردار شده، می‌تواند برای فرهنگ امروز ما دریچه‌های جدیدی را باز نماید.

اهمّیت صفتی مانند غیرت را می‌توان از برخی روایات استفاده نمود. نخستین روایت را باید روایت مکارم الأخلاق شمرد که غیرت را در کنار صفات برجسته دیگر ذکر می‌کند. مورد دوم را از گزارش تاریخی‌ای که از پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله نقل شده، ذکر می‌کنیم. گفته‌اند پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله اسیری را بخشید و علّت آن را وجود صفات اخلاقی‌ای دانست که در وجود آن اسیر بود و از جمله آن صفات، صفت غیرت بود. آن اسیر بعد از آزادی، اسلام آورد.۱ شاهد سوم را از مسند ابن‌حنبل به نقل از پیامبر خدا صلی الله علیه و اله می‌آوریم که فرمود: «مؤمن، غیور است، مؤمن، غیور است، مؤمن، غیور است و خداوند غیرتش بیشتر است».۲

توجّه به این روایت و نوع بیان آن‌ها برای فضیلت یک صفت، کافی‌ است

1.. الأمالی، صدوق، ص۳۴۵؛ روضة الواعظین، ص۳۸۴؛ بحار الأنوار، ج۱۸، ص۱۰۸.

2.. المومن یغار، المومن یغار، المومن یغار، و اللّه أشدّ غیراً (مسند ابن‌حنبل، ج۲، ص۲۳۵).

  • نام منبع :
    بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»
    سایر پدیدآورندگان :
    حمزه عبدی و عباس پسندیده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 41138
صفحه از 223
پرینت  ارسال به