بسامد گزارش‌های حدیثی در رابطه با این مفاهیم، حکایت از اهتمام به آنها را در بین معصومان علیهم السّلام نشان می‌دهد. مخصوصاً ذکر شدن این مفهوم در میان خصلت‌های برگزیده حدیث مکارم الأخلاق بر فضیلت این صفت اخلاقی می‌افزاید. در ادامه به بررسی آن می‌پردازیم تا بهتر بتوان جایگاه آن را تبیین نمود.

سخاوت در لغت

فراهیدی، سخاوت را به معنای بخشندگی و جود معنا می‌کند و می‌گوید: هنگامی گفته می‌شود «....سخیت نفسی و بنفسی عن الشیء» که آن شیء را ترک کنی و نسبت به آن، کشش نداشته باشی.^۱ ابن ‌فارس نیز ریشه «س خ ی» را به معنای اتّساع (گشاددستی) در چیز و انفراج (گشایش خاطر) معنا کرده است و در ادامه به معنای جود نیز اشاره کرده است.^۲ ابن منظور نیز سخن فراهیدی را مورد تأیید قرار داده و معتقد است از وقتی کسی می‌گوید از فلان چیز گذشتم و آن را بخشیدم، آن چیز را ترک می‌کند و در درونش نسبت به آن، هیچ درگیری‌ای وجود نخواهد داشت.^۳ پس معنای سخاوت را می‌توان «بخشیدن با رضایت» ذکر کرد.

سخاوت در متون دینی

روایات، با بستر قرار دادن معنای لغوی، تنها به جهت‌دهی مذهبی و

شوخ‌طبعی،^۱ الفت و مهرورزی،^۲ یاد شده است. همه اینها نشان می‌دهند که حُسن خلق، مربوط به حوزه روابط اجتماعی است که شامل امور مختلفی می‌شود که هر کدام، یکی از ابعاد روابط را پوشش می‌دهند. این ویژگی به انسان در برقراری ارتباط سالم و مؤثّر کمک می‌کند و زمینه تعامل مثبت و سازنده را فراهم می‌آورد. بنا بر این، یکی از مکارم اخلاق، برخورداری از حُسن خلق و اخلاق خوش در روابط اجتماعی است.

۷. سخاوت

یکی از صفاتی که به عنوان مکارم الأخلاق از آن یاد شده است، سخاوت و بخشندگی است. بخشندگی، از صفات برجسته در میان فرهنگ‌های قدیمی‌ای چون: عربی و فارسی است و حکایت‌های ماندگار در متون کهنِ این فرهنگ‌ها، نشان از اهمیت این پدیده در میان آنها دارد. دین اسلام نیز ـ که در فطرت انسان‌ها جای دارد ـ به این فضیلت باستانی، صحّه گذاشته و نه تنها آن را تأیید نموده، بلکه مورد تشویق نیز قرار داده است. با جستجویی اندک در میان روایات معصومان علیهم السّلام به راحتی می‌توان واژگانی مانند: سخاوت، جود و سماحت را مشاهده نمود و