به بهترین وجه، پاسخ دهید.^۱

در متون دینی، بر «برتر بودن» عفو در واکنش به بدی‌ها تأکید شده است. اسلام عزیز، هر چند مقابله برابر را حق فرد می‌داند، امّا از باب کرامت و فضیلت، بر مقابله برتر تأکید دارد. پیامبر خدا صلی الله علیه و اله برترین فضیلت‌ها را «گذشت از ستم» می‌داند^۲ و امام علی علیه السلام فضل و برتری را «عفو در قدرت»^۳ و بلکه «برترین فضیلت»^۴ معرفی می‌کند و معتقد است کسی که از اشتباهات دیگران بگذرد، به تحقیق، همه گستره فضیلت را به‌دست آورده است^۵ و در طرف مقابل، فرد بی‌گذشت را بی‌فضیلت می‌داند. ^۶ از این رو، ایشان در معرفی روش برخورد با بدی‌ و اشتباه دیگران معتقد است که هرگاه مورد بدی قرار گرفتید، ببخشید و درگذرید. ^۷

گذشت، رفتار مثبت و سازنده‌ای است که عواطف مثبت طرف مقابل را برمی‌انگیزد و می‌تواند محبّت و صمیمیت میان آنان را ترمیم کند یا بر آن بیفزاید. ^۸ گذشت، دل‌ها را جلا می‌دهد و کینه‌ها و کدورت‌ها را ـ که

رو، مسئله‌ای که رخ می‌نماید، چگونگی واکنش به این موقعیت است. برای این منظور، دو گونه واکنش می‌توان متصوّر شد: یکی «مقابله به مثل» است که بر اساس آن فرد می‌تواند حقّ خود را بستاند و خواستار جبران شود. از آن جا که بدی‌کردن و آزاررساندن مصداق ظلم است، فرد آزاردیده، می‌تواند با واکنش حق‌مدارانه، از باب احقاق حق، انتقام بگیرد. خداوند متعال با تأکید بر اصل «همانندی» میان واکنش منفی با کنش منفی، در مواردی اجازه «مقابله به مثل» را داده است؛^۱ اما نباید فراموش کرد که به هر حال این اقدام، تأثیر منفی خود را بر روابط آنان برجای خواهد گذاشت و آن را از حالت شیرین مودّت و صمیمیت، به فضایی سرد و بی‌روح تبدیل خواهد ساخت. در روایات اسلامی، از «شتاب در انتقام» به شدّت نهی شده است و افراد کم‌گذشت، نکوهش شده‌اند.^۲

نوع دیگر، واکنش کریمانه است که از باب فضل و برتری، از ظلم فرد مقابل می‌گذرد که می‌توان آن را «مقابله برتر» نامید. این واکنش ـ که در ادبیات دین از آن به عنوان «عفو» یا «گذشت» یاد می‌شود ـ، بهترین نوع واکنش است. مقابله به مثل را می‌توان «واکنش عدالت‌مدارانه» و مقابله برتر را «واکنش فضیلت‌مدارانه» نامید.^۳ قرآن کریم به هر دو واکنش اشاره کرده است^۴ و بر «واکنش احسن» تأکید دارد و توصیه می‌کند که بدی را