خضوع برای خدا، نه برای غیر او تعریف می‌کند، و اگر به معنای فقر باشد، مراد از صداقتِ آن را ترک هوس‌ها و آرزوهای مادی می‌داند، و اگر به معنای قدرت باشد، صداقتِ در آن را به معنای استفاده آن در طاعت می‌داند.^۱

مرحوم علّامه مجلسی، دو نقل یأس و بأس را مطرح کرده و سپس یأس را به ناامیدی از مردم و محدود کردن نگاه به فضل و لطف خداوند متعال می‌داند و مراد از صداقت در آن را این می‌داند که فقط ادعای صِرف نباشد و آثار آن در زندگی فرد آشکار باشد؛ امّا اگر بأس باشد، برای آن دو معنا ذکر کرده است: یکی شجاعت در میدان نبرد که صداقت در آن یعنی مبارزه در راه خدا و اظهار امر به معروف و نهی از منکر؛ و دیگری فقر که از بؤس باشد، ولی این را با قواعد لفظی هماهنگ نمی‌بیند. ایشان، مواردی را که ملّاصالح مازندرانی آورده، تکلّف می‌داند.^۲

۲. صلة الرحم

موضوع این فضیلت، خویشاوندان و روابط خویشاوندی است. یکی از ابعاد زندگی انسان، زندگی اجتماعی اوست و در زندگی اجتماعی، یکی از نزدیک‌ترین و مهم‌ترین ابعاد آن، خویشاوندان و خانواده وابسته است. از این رو، ارتباط با آنها یکی از موضوعات مهم زندگی انسان به شمار می‌رود. در ادامه به بررسی این موضوع و جایگاه آن در مکارم اخلاق می‌پردازیم.

خیر در ناامیدی از مردم است^۱ و موجب غنا و بی‌نیازی^۲ می‌شود.

۲. صدق البأس: در این که مراد از بأس چیست، چند نظر وجود دارد که عبارت اند از: خوف، خشوع و خضوع، سختی و فقر، و قدرتمندی. مرحوم فیض کاشانی در الوافی، بأس را به معنای خشوع گرفته و در تفسیر صدق البأس گفته است که: مراد، هماهنگی خشوع و فروتنیِ ظاهری با خشوع و فروتنیِ باطنی است؛ به گونه‌ای که تظاهر به خشوع، بیشتر از آنچه در باطن است، نباشد.^۳

مرحوم ملّاصالح مازندرانی، چند معنا برای بأس آورده و هر کدام را تفسیر کرده است. اگر به معنای خوف باشد، برای آن چند فرض مطرح کرده است: خوف اگر ترس از معصیت باشد، صداقت در آن به معنای ترک گناه، و اگر ترس از کوتاهی در عمل باشد، به معنای تلاش در تکمیل آن، و اگر ترس از رسیدن به مقام ابرار باشد، به معنای تلاش در کسب خیرات است؛ امّا اگر بأس به معنای خضوع باشد، صداقت در آن را به