133
بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»

شکر، احساس محرومیت می‌کند و دچار ناامیدی و افسردگی خواهد شد. بدون حلم، نمی‌توان جهالت نادانان را تحمّل کرد و خشم خود را مهار نمود. بدون حُسن خلق، نمی‌توان ارتباطی مناسب با دیگران برقرار ساخت. بدون سخاوت، انسان در برابر نیازمندان، بی‌تفاوت خواهد بود و توان گذشت از مال نخواهد داشت و مشکلات آنان برطرف نخواهد شد. بدون غیرت، بیگانگان، حریم زندگی را محترم نمی‌شمرند و به آن تعرّض خواهند کرد. بدون شجاعت، قدرت و جرئت ایستادگی در برابر دشمن وجود نخواهد داشت. بدون مروّت، روابط و تعامل با دیگران، دچار بداخلاقی و ناهنجاری خواهد شد و روابطی متعالی شکل نخواهد گرفت. اگر یقین نباشد، پایه شناختی لازم برای هیچ کدام از این صفات و دیگر صفات مثبت، وجود نخواهد داشت.

با این توصیف، می‌توان به این نتیجه رسید که این ده صفت، از مهم‌ترین و اساسی‌ترین صفات اخلاقی هستند که در دو گروه قرار می‌گیرند: برخی از آنها ناظر به موقعیت‌های خاص زندگی اند و برخی دیگر ناظر به ریشه و منشأ شناختیِ آنها و دیگر فضایل اخلاقی. این مجموعه، مهم‌ترین مسائل زندگی انسان را پوشش می‌دهند و شاید به همین جهت است که جزء مکارم اخلاق پیامبران قرار گرفته‌اند.


بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»
132

شجاعت، مربوط به حوزه تهدیدات بوده و به معنای قلبی سرسخت و مقاوم است.

مروّت، مربوط به حوزه ارتباطات است و رعایت حال دیگران در ارتباطات میان‌فردی که حکایت از اوج انسانیت آن شخص است.

وقتی موقعیت‌هایی را که این صفات پوشش می‌دهند، کنار هم بگذاریم، مشاهده می‌کنیم که حوزه وسیعی از مهم‌ترین مسائل زندگی را شامل می‌شوند؛ بیشترین مورد در رابطه با موقعیت ارتباط انسانی و موقعیت خوشی‌ها و سختی‌هاست.

حوزه‌های روزی، سختی‌ها، خوشی‌ها، تهدیدات و خطرهای زندگی، و روابط با دیگران ـ که خود شامل چند بخش: خشم، نیازمندی، مهارت‌های ارتباطی، و اخلاق برتر ارتباطی می‌شود ـ مهم‌ترین حوزه‌های زندگی انسان اند و شاید مسئله‌ای را نتوان یافت که در یکی از این حوزه‌ها جای نگیرد. در همه این حوزه‌ها، بهترین و مناسب‌ترین صفت اخلاقی را انبیای الهی برخوردار بوده‌اند. می‌ماند یقین که آن نیز از جنس شناخت است و پایه و اساس همه اینهاست. هر صفت اخلاقی، به یک پایه شناختی نیازمند است. یقین، خود بهترین و بالاترین نوع شناخت است و متعلّق‌های مختلفی دارد. یقین به هر موضوعی تعلّق گیرد، ثمره‌ای اخلاقی خواهد داشت که برخی از آنها همین صفات نُه‌گانه مکارم اند. از این رو، یقین نسبت به دیگر صفات مطرح شده در این روایت، حالت پایه و اساس شناختی دارد و در عین حال، یقین کامل، منشأ و ریشه بسیاری از فضایل دیگر نیز می‌شود. بدون قناعت، نمی‌توان به رضامندی از زندگی رسید و آسایش روانی داشت و در نتیجه، نمی‌توان به دیگر امور لازم پرداخت. انسان بدون صبر، در برابر سختی‌ها ناتوان و ناموفّق خواهد شد. بدون

  • نام منبع :
    بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق»
    سایر پدیدآورندگان :
    حمزه عبدی و عباس پسندیده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 41352
صفحه از 223
پرینت  ارسال به