همان گونه که معلوم است، این صفت، ویژگیِ مهمی برای تأمین منافع و دفاع از کیان فرد و دین است. فقدان این صفت، موجب از بین رفتن بنیان فرد می‌شود. از این رو، برای حفظ و حراست از کیان فردی و ایمانی و تأمین منافع دنیوی و اخروی، نیازمند صفت غیرت هستیم. این صفت با این جایگاه عظیم، یکی از مکارم اخلاق است.

۹. شجاعت

یکی دیگر از مکارم اخلاق انبیا، «شجاعت» است که مورد محبّت خداوند متعال قرار گرفته است.^۱ پیامبر خدا صلی الله علیه و اله یکی از اسیرانی را که بنا بود اعدام شود، به خاطر پنج خصلت ـ که یکی از آنها شجاعت بود ـ آزاد کرد.^۲ عباراتی این چنین، در فرهنگ اسلامی فراوان اند که حکایت از جایگاه رفیع شجاعت در بین افکار اسلامی دارد. از این رو، به بررسی این صفت می‌پردازیم.

شجاعت در لغت

برخی از لغویین متقدّم مانند جوهری، شجاعت را «شدّة القلب عند البأس» دانسته‌اند^۳ و پس از آن، ابن منظور در لسان العرب و زبیدی در

از آنچه در تعریف لغوی و دینیِ غیرت گذشت، معلوم شد در مفهوم غیرت، چند کلید واژه مهم وجود دارد: تغییر، غیر(بیگانه)، مرز، شجاعت و حمیت، و منفعت. بر این اساس، انسان، حدّ و مرزی دارد که اگر مورد تعرّض قرار گیرد، موجب برانگیخته شدن خشم فرد و اقدام او برای دفاع از منافع خود می‌شود. در حقیقت غیرت، ترکیبی است از شجاعت و پایبندی به حدود که نتیجه آن، ایستادگی در برابر تجاوز به حریم فرد و حفظ و تأمین منافع است. بر همین اساس، مرحوم علّامه مجلسی چنین بیان می‌کند:

غیرت، اهمیت دادن به دین و ترک مسامحه در مورد آن چیزهای قبیحی است که در مورد همسران و خانواده‌اش مشاهده می‌کند. نباید فرد، به اشتباه و بدون اثبات شرعی چیزی، ناراحت شود و نسبت به خانواده خود حمیت نشان دهد و دست به قتل و ضرب بزند.^۱

مرحوم علّامه طباطبایی معتقد است که غیرت، یعنی تغییر حال طبیعی انسان و برانگیخته شدن او برای دفاع و انتقام هنگام تجاوز بیگانه به حریم دینی و آبرویی و مقامیِ او.^۲