رسول خدا ، در حقيقت ، چنين افرادى به وسيله آبروى خود ، كسب معاش مى كنند ؛ يعنى آبرو مى دهند و چيزى مى گيرند . ۱ به همين جهت ، گدايى از مردم ، مايه از بين رفتن حيا مى شود . امام صادق عليه السلام در اين باره مى فرمايد :
۰.طَلَبُ الحَوائِجِ إلَى النّاسِ استِلابٌ لِلعِزِّ ومَذهَبَةٌ لِلحَياءِ . ۲
۰.نياز خود را از مردم خواستن ، مايه سلب عزّت و از بين رفتن حياست .
۰.رسول خدا نيز فرموده است :المَسائِلُ كدوحٌ يُكَدِّحُ بِهَا الرَّجُلُ وَجهَهُ . ۳
۰.گدايى كردن ، [مانند] چنگ زدن است كه فرد به وسيله آن ، صورت خود را مى خراشد .
به همين جهت ، يكى از گروه هايى كه معمولاً بى حيايى در ميان آنان فراوان ديده مى شود ، افراد فقيرى هستند كه به نان شب خويش ، محتاج اند و به خاطر كسب روزى مجبورند به هر كسى رو بيندازند و به هر كارى تن دهند و هر ذلّت و خوارى اى را تحمّل كنند . امام على عليه السلام ، پيامد فقر را چهار چيز مى دانند : ضعف يقين ، كاهش عقل ، كم رنگ شدن دين ، و كاهش حيا و آبرو . و از اين رو ، فرموده است كه : از فقر به خدا پناه مى بريم . ۴ گدايى از مردم ، مايه خوارى است ۵ و طوق ذلّتى است كه بر گردن انسان افكنده مى شود . ۶
البته دست نياز به سوى ديگران دراز كردن و نگاه به دست مردم داشتن ، هميشه علّتِ ندارى نيست و در بسيارى موارد ، معلولِ قانع نبودن است . گاهى
1.رسول خدا مى فرمايد : «إن المسألة كسب الرجل بوجه ، فأبقى رجل على وجهه أو ترك ؛ گدايى كردن ، كاسبى به وسيله آبروست . گروهى آبروى خود را نگه مى دارند و گروهى ترك مى كنند» . (النوادر ، راوندى ، ص ۸۶ ، ح ۱۱ ؛ الجعفريات ، ص ۵۶)
2.الكافى ، ج ۲ ، ص ۱۴۸ ، بحار الأنوار ، ج ۷۵ ، ص ۱۱۰ .
3.سنن أبى داوود ، ج ۲ ، ص ۱۱۹ (ح ۱۶۳۹) ؛ مسند ابن حنبل ، ج ۷ ، ص ۲۷۹ ، (ح ۲۰۲۸۵) ؛ كنزالعمّال ، ج ۶ ، ص ۴۹۶ (ح ۱۶۶۹۸) .
4.جامع الأخبار ، ص ۱۰۶ .
5.ر .ك : مطالب السؤول ، ص ۵۶ ؛ غررالحكم ودررالكلم ، ح ۴۴۴ ، ۸۱۵۴ و ۲۱۱۰ .
6.ر .ك : غررالحكم ودررالكلم ، ج ۲۱۲۹ .