فصل دوم : ريشه هاى كم رويى

شرم (حيا) ، از ويژگى هاى روانى انسان است . اگر اين ويژگى از ميان برود ، حالت پديد آمده ، بى حيايى ناميده مى شود ؛ ولى اگر وجود داشته باشد و در مسير ارزش ها به كار گرفته شود ، آن را حيا مى ناميم . حال اگر اين ويژگى ، منحرف شود و به جاى اين كه مانعى براى خلافكارى ها باشد ، مانع بروز خوبى ها و ارزش ها گردد ، در اين صورت ، «كم رويى» به وجود مى آيد . بنا بر اين ، كم رويى ، شرمِ آفت زده است .
پرسشى كه در اين جا مطرح مى شود ، اين است كه آفت شرم چيست و چه آفتى است كه اگر به اين ويژگى انسان هجوم آورد ، آن را منحرف مى كند و به جاى آن كه عامل ترقّى و پيشرفت باشد ، به عاملى براى انحطاط تبديل مى شود ؟ بر اساس بررسى ما ، ريشه هاى كم رويى ، يا همان عوامل آفت زدگى حيا ، عبارت اند از :

۱ . جهل

كم رويى ، رابطه تنگاتنگى با جهالت دارد . اين كه انسان به دليل ترس از ديگران ، كارى را كه قبيح مى داند ، انجام دهد و يا كارى را كه درست مى داند ، ترك كند ، نشانه نابخردى است . به همين جهت ، رسول خدا فرموده است :

۰.الحَياءُ حَياءانِ : حَياءُ عَقلٍ وحَياءُ حُمقٍ . فَحَياءُ العَقلِ ، هُوَ العِلمُ وحَياءُ الحُمقِ ،

اهل فلان كار خلاف نيست ، ولى در جمعى قرار گرفته كه به خاطر حضور آنان ، حس مى كند نمى تواند از انجام دادن آن خوددارى كند ، آيا نفس خود را مديريت كرده است ؟ يا اين كه چون نتوانسته آن را مديريت كند ، مجبور است تن به كارى دهد كه موافق آن نيست ؟