253
پژوهشي در فرهنگ حيا

سخنى را گفت و سپس متوجه شد كه نبايد اين سخن را بر زبان جارى مى ساخته، اين سخن در نزد شنونده ، «امانت» است ۱ و نبايد در امانت ، خيانت كرد .
اگر خبرنگارى در اين موقعيت قرار گيرد ، چه خواهد كرد ؟! در اسلام ، اسرار مردم ، امانت دانسته شده است و حتّى آنچه را هم كه فرد ، مايل به افشاى آن نيست ، امانت مى داند . رسول خدا مى فرمايد : هر كس سخنى بگويد كه دوست ندارد فاش شود ، امانت به شمار مى رود ، حتّى اگر صاحب خبر ، آن را كتمان نكرده باشد . ۲
در حديث ديگرى ، آن حضرت ، همه مجلس ها را امانت دانسته و فرموده است : براى هيچ مؤمنى جايز نيست كه كار نارواى مؤمن ديگر را از پرده ، بيرون اندازد . ۳ رسول خدا ، در حديث ديگرى مجلس ها را امانت هاى خدايى دانسته و افشاى آنچه را كه مايه ناخرسندى ديگرى است ، جايز ندانسته است . ۴ بنا بر اين ، پديده افشاگرى و رسواسازى ، كارى است برخلاف آموزه هاى دين و فرهنگ حيا .
رسانه دينى اى كه از ويژگى حيا برخوردار است ، حرمت و آبروى افراد را حفظ مى كند و آنان را رسوا و بى آبرو نمى سازد ؛ امّا رسانه هاى بيگانه از فرهنگ حيا ، از فاش كردن اسرار مردم و پى بردن به اسرار و رسوا كردن آنان ، لذّت مى برند .

1.رسول خدا فرمود : «إذا حدّث الرجل بالحديث ثمّ التفت فهى أمانة ؛ هر گاه كسى سخنى بگويد و سپس متوجه شود ، سخن او امانت است» . (سنن ابى داوود ، ج ۲ ، ص ۶۸۴ ، ح ۴۸۶۸ ؛ سنن الترمذى ، ج ۴ ، ص ۳۰۱ ، ح ۱۹۵۹)

2.رسول خدا فرمود : «من حدث حديثا لايحب أن يغشى عليه فهو أمانة وإن لم يكتمه صاحبه ؛ اگر كسى سخنى گويد و دوست نداشته باشد كه پراكنده شود ، سخن او امانت است ، هر چند گوينده ، آن را كتمان نكرده باشد» . (كنزالعمّال ، ج ۹ ، ص ۱۴۳ ، ح ۲۵۴۲۹)

3.«المجالس أمانة ولا يحل لمؤمن أن يرفع على مؤمن قبيحا ؛ جلسه ها امانت اند و جايز نيست كه مؤمن ، كار قبيح مؤمن ديگرى را آشكار كند» . (كنزالعمّال ، ج ۹ ، ص ۱۴۳ ، ح ۲۵۴۳۱)

4.«إنّما يتجالس المتجالسان بأمانة اللّه فلا يحل لأحدهما أن يغشي على صاحبه ما يكره ؛ همنشين ها به امانت الهى در جلسه ها مى نشينند . از اين رو براى يكى از آن دو جايز نيست كه عليه همنشين خود چيزى را منتشر سازد كه او از آن ناخرسند مى گردد» . (كنزالعمّال ، ج ۹ ، ص ۱۴۳ ، ح ۲۵۴۳۳)


پژوهشي در فرهنگ حيا
252

نزديك دارد و آن ، «اطّلاع رسانى» است . رسانه ها ، اخبار و اطّلاعات را جمع آورى مى كنند و به سمع و نظر مخاطبان مى رسانند . اين كار ، ممكن است با رسواسازى و افشاگرى همراه باشد . آنچه به عنوان خبر توليد مى شود ، يا مطابق واقع است و يا نيست . ممكن است خبرى كه توليد مى شود ، راست باشد . در اين صورت ، احتمال دارد كه اين خبر ، حقيقتى پنهان را آشكار سازد و به اطّلاع عموم برساند . نتيجه اين افشاگرى ، رسوا كردن يك انسان است و نتيجه رسواسازى ، ريخته شدن قبحِ كارها و پاره شدن پرده هاى حجب و حياست و پيامد بى حيايى ، افزايش فحشا و زشتى است . به همين جهت ، از افشاگرى و رسواسازى مردم به شدّتْ نهى شده است . رسول خدا مى فرمايد :

۰.لاتَخرِقَنَّ عَلى أحَدٍ سِترا . ۱

۰.هرگز پرده [حجب و حياى] كسى را پاره مكن .

۰.و يا امام صادق عليه السلام مى فرمايد :ولا تَفضَح أحَدا حَيثُ سَتَرَ اللّهِ عَلَيكَ ما أعظَمَ مِنهُ وَاشتَغِل بِعَيبِ نَفسِكَ . ۲

۰.هيچ كس را رسوا نكن كه پرده پوشى خدا بر تو بزرگ تر است و به عيب خود ، مشغول باش .

رسانه هاى افشاگر ، پِيجوى لغزش ها و خطاها هستند . آن قدر جستجو مى كنند و آن قدر كمين مى كنند تا لغزشى را پيدا و اعلام كنند . ۳ با كسى طرح دوستى مى ريزند و لغزش هاى او را جمع مى كنند و يكباره ، او را رسوا كرده ، نابود مى سازند . در احاديث ، از اين كار ، به عنوان نزديك ترين مرحله به كفر ياد شده است . ۴ اين در حالى است كه رسول خدا فرموده است كه اگر كسى

1.المعجم الكبير ، ج ۴ ، ص ۶ ؛ مسند الشهاب ، ج ۲ ، ص ۸۴ (ح ۹۳۳) .

2.شرح مصباح الشريعة ، ص ۶۳ .

3.ر . ك : الكافى ، ج ۲ ، ص ۳۵۴ ؛ بحار الأنوار ، ج ۷۵ ، ص ۲۱۸ ؛ كنزالعمّال ، ج ۳ ، ص ۴۵۷ .

4.ر . ك : بحار الأنوار ، ج ۷۵ ، ص ۳۶۵ .

  • نام منبع :
    پژوهشي در فرهنگ حيا
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1383
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9215
صفحه از 388
پرینت  ارسال به