181
پژوهشي در فرهنگ حيا

۰.امام على عليه السلاممى فرمايد :إنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه و آله رَأى قَوما يَغتَسِلونَ عُراةً لَيسَ عَلَيهِم إزارٌ ، فَوَقَفَ فَنادى بِأَعلى صَوتِهِ : مالَكُم لاتَرجونَ للّهِِ وَقارا ؟

۰.پيامبر صلى الله عليه و آله گروهى را ديد كه برهنه استحمام مى كردند ، بدون اين كه لُنگى بسته باشند . به همين جهت ، ايستاد و با صدايى رسا فرمود : «چرا براى خدا تعظيمى قائل نمى شويد ؟» . ۱

در جاهليت ، چيزى به نام حمّام وجود نداشته است و هنگام فتح روم و ايران ، مردم حجاز با پديده اى به نام حمّام آشنا شدند . رسول خدا ، اين موضوع را پيش بينى كرده بود و به مردم توصيه مى كرد كه هنگام استحمام ، حتما از لُنگ استفاده كنند . ۲ اين احتمال وجود دارد كه در فرهنگ عمومى روم ، در حمّام ، چيزى به عنوان پوشش وجود نداشته است . اگر وجود مى داشت ، نيازى به بيان اين نكته نمى بود . وقتى پديده اى وارد يك فرهنگ مى شود ، فرهنگ مخصوص خود را هم به همراه مى آورد . اگر مردم اين منطقه از پوشش مخصوص حمّام هاى عمومى استفاده مى كردند ، احتمالاً مورد تقليد مردم حجاز نيز قرار مى گرفت ؛ ولى ظاهرا چون چنين فرهنگى وجود نداشته است ، رسول خدا خواسته تا از اين پديده مثبت ، آفت زدايى كرده ، آن را با فرهنگ اسلامى آميخته سازد . شاهد اين ادّعا كه احتمالاً در روم ، حمّام رفتن با فرهنگ برهنگى همراه بوده است ، اين كه در موارد متعدّدى در احاديث ، اين گونه حمّام كردن ، مورد نكوهش واقع شده و تعبيرهايى همچون : «بئس البيت (چه بدجايى است)» و «شرّ البيت (بدترين جا)» ، درباره آن وارد شده است . ۳

1.المصنَّف ، عبدالرّزاق ، ج ۱ ، ص ۲۸۶ (ح ۱۱۰۲) ؛ الدرّ المنثور ، ج ۶ ، ص ۲۶۸ .

2.سنن ابن ماجة ، ج ۲ ، ص ۱۲۳۳ (ح ۳۷۴۸) ؛ سنن أبى داوود ، ج ۲ ، ص ۴۳۶ (ح ۴۰۱۱) ؛ الجامع الصغير ، ج ۱ ، ص ۵۱۳ ، (ح ۳۳۴۰) ؛ كنز العمّال ، ج ۹ ، ص ۳۸۹ (ح ۲۶۶۲۰) .

3.ر . ك : كنزالعمّال ، ح ۲۶۶۱۵ ـ ۲۶۶۲۰ .


پژوهشي در فرهنگ حيا
180

حيا هستند ، نمونه كامل پوشيدگى نيز بوده اند . لقمان ، يكى از كسانى است كه پوشيدگى شديدى داشته و امام صادق عليه السلام ، اين ويژگى را يكى از علل حكيم شدن وى دانسته است . ۱ حضرت موسى عليه السلام آن قدر بر پوشيدگى خود محافظت مى كرد كه مردم مى پنداشتند وى ، بيمارى جسمانى دارد . رسول خدا درباره ايشان فرموده است :

۰.إنَّ موسى كانَ رَجُلاً حَيِيّا سَتيرا لا يُرى مِن جِلدِهِ شَيءٌ اِستِحياءً مِنهُ . ۲

۰.همانا موسى ، مردى باحيا و پوشيده بود كه به دليل حيايش هيچ نقطه از بدن وى ديده نشد .

در اين توصيف ، هم ويژگى حيا و پوشش با هم آمده (حييّا ستيرا) ، و هم تصريح شده كه حضرت موسى عليه السلام به دليل حيايى كه داشته ، هيچ نقطه از بدن وى را كسى نديده است . حضرت موسى عليه السلام هنگامى كه مى خواست وارد آب شود ، تا بدنش وارد آب نمى شد ، لباس خود را بيرون نمى آورد ۳ و در حقيقت ، ايشان هنگام آبتنى ، پوششى از آب را به جاى پوشش پارچه اى براى خود برمى گزيد . امّا درباره فرهنگ عمومى بنى اسرائيل ، در حديث آمده است كه حيايى وجود نداشته و لذا آنان ، هنگام شنا ، برهنه وارد آب مى شدند و به يكديگر نگاه مى كردند( !) . ۴ اين ويژگى در فرهنگ جاهلى حجاز نيز وجود داشته است .

1.تفسير القمى ، ج ۲ ، ص ۱۶۲؛ مجمع البيان ، ج ۸ ، ص ۴۹۷؛ بحار الأنوار ، ج ۱۳ ، ص ۴۰۹ .

2.صحيح البخارى ، ج ۴ ، ص ۱۲۹ ؛ سنن الترمزى ، ج ۵ ، ص ۳۵۹ (ح ۳۲۲۱) ؛ مسند أحمد ، ج ۳ ، ص ۵۹۶ ، (ح ۱۰۶۸۳) .

3.رسول خدا فرمود : «إن موسى بن عمران كان إذا أراد أن يدخل الماء لم يلق ثوبه حتّى يوارى عورته في الماء ؛ موسى بن عمران هر گاه مى خواست وارد آب شود ، لباس از تن بيرون نمى كرد تا اين كه عورت او در آب ناپيدا شود» . (مجمع الزوائد ومنبع الفوائد ، ج ۱ ، ص ۶۰۲ ، ح ۱۴۵۸ ؛ مسند أحمد ، ج ۳ ، ص ۲۶۲)

4.رسول خدا فرمود : «كانت بنو إسرائيل يغتسلون عراة ينظر بعضهم إلى بعض ؛ بنى اسرائيل ، عريانْ غسل كرده ، به يكديگر نگاه مى كردند» . (صحيح البخارى ، ج ۱ ، ص ۷۳ ؛ مسند أحمد ، ج ۳ ، ص ۱۹۳ (ح ۸۱۷۹) ؛ صحيح مسلم ، ج ۱ ، ص ۱۸۳)

  • نام منبع :
    پژوهشي در فرهنگ حيا
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1383
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9272
صفحه از 388
پرینت  ارسال به