رسول خدا در كلام ديگرى فرموده است :

۰.يَدُاللّهِ عَلَى الجَماعَةِ ؛ فَإِذا شَذَّ الشّاذُ مِنهُمُ اختَطَفَهُ الشَّيطانُ ، كَما يَختَطِفُ الذِّئبُ الشّاةُ مِنَ الغَنَمِ .

۰.دست خدا بر سرِ جماعت است . پس هر گاه يكى از جمع آنان دور افتد ، شيطان ، او را شكار مى كند ، همان گونه كه گرگ ، گوسفند جدا شده از گله گوسفندان را شكار مى كند . ^۱

معمولاً اين گونه روايات را در بحث اتّحاد و تفرقه به كار مى برند و درست نيز هست ؛ ولى با توجّه به مباحثى كه داشته ايم ، نمى توان دلالت آن بر مباحث خلوت و گم نامى را انكار كرد و يا دست كم بايد درباره آن ، قدرى تأمل كرد . ملاك ، اين است كه انسانِ تنها و گم نام ، حيا نمى كند و طعمه شيطان مى شود . يكى از راه كارهاى برچيدن گم نامى و تنهايى ، برقرارى ارتباط با ديگران و تشكيل جماعت هاى دينى و شركت در اجتماعات اسلامى است . در روايات درباره خلوت ، بر اين اصل ، تصريح شده بود كه انسانِ تنها طعمه شيطان است . آن جا صحبت از اتّحاد و تفرقه نبود ؛ صحبت از خلوت و جلوت بود . بنا بر اين ، رواياتى هم كه در اين جا ذكر كرديم ، مى توانند اين اصل را تأييد كنند . در حديث ديگرى از رسول خدا ، اين اصل به گونه ديگرى آمده است :

۰.اِثنانِ خَيرٌ مِنَ الواحِدِ ، وثَلاثٌ خَيرٌ مِنَ اثنَينِ ، وأربَعَةٌ خَيرٌ مِن ثَلاثَةٍ ، فَعَلَيكُم بِالجَماعَةِ . ^۲

۰.دو نفر ، بهتر از يك نفر است و سه نفر ، بهتر از دو نفر و چهار نفر ، بهتر از سه نفر . پس همراه جماعت باشيد .

علّت ، آن است كه شيطان ، همراه فردِ تنهاست و به وى ، به شدّتْ نزديك است و هرچه تعداد افرادْ بيشتر شود ، شيطان ، دورتر مى شود و فريب وى ،

مؤثّر است . اين حديث نيز مردم را از تنهايى برحذر داشته و بيان شده كه انسان ، بايد همراه جماعت مسلمانان باشد و جماعت مسلمانان ، قلمرو گم نامى را كاهش مى دهد . در حديث ديگرى از رسول خدا آمده كه خداوند با جماعت است و شيطان با فرد تنها :

۰.عَلَيكُم بِالجَماعَةِ ؛ فَإِنَّ يَدَ اللّهِ عَلَى الجَماعَةِ وإنَّ الشَّيطانَ مَعَ الواحِدِ وهُوَ مِنَ الاِثنيَنِ أبعَدُ . ^۱

۰.همراه جماعت باشيد كه دست خداوند ، با جماعت است و شيطان ، همراه فرد تنهاست و از دو نفر ، دورتر است .

۰.در حديث ديگرى از امام على عليه السلام نقل شده كه هر كه از جماعت مسلمين دور افتد و كناره گيرى كند ، طعمه شيطان است :فَإِنَّ الشّاذَّ مِنَ النّاسِ لِلشَّيطانِ ، كَما أنَّ الشّاذَّ مِنَ الغَنَمِ لِلذِّئبِ . ^۲

۰.جدا شده از مردم ، نصيب شيطان است ، همان گونه كه جدا شده از گلّه گوسفندان ، نصيب گرگ است .

۰.و رسول خدا فرموده است :إنَّ الشَّيطانِ ذِئبُ الإِنسانِ كَذِئبِ الغَنَمِ ، يَأخُذُ الشّاةَ القاصِيَةَ وَالنّاحِيَةَ ، فَإِيّاكُم وَالشِّعابَ وعَلَيكُم بِالجَماعَةِ وَالعامَّةِ وَالمَسجِدِ . ^۳

۰.شيطان ، گرگ انسان است . مثل گرگِ گوسفندان كه گوسفندان دور افتاده و كناره گرفته را شكار مى كند . پس ، از شعبه شعبه شدن بپرهيزيد و همراه جماعت و عموم مردم و مسجد باشيد .

در اين حديث ، نام مسجد به تصريح برده شده كه در كنار حديثى كه ثمره مسجد را حيا كردن مى دانست ، معناى خاصّ خود را پيدا مى كند . همچنين