در اين روايت ، روش «تغيير مكان» و تبديل خلوت به جلوت ، سفارش شده است .
تاكنون صحبت از اين بود كه نبايد به دنبال موقعيت سازى براى خلوت بود و از آن بايد پرهيز كرد و اگر به وجود آمد ، بايد بلافاصله ، آن را با حضور در جمع ديگران به جلوت تبديل كرد . امّا گاهى وقت هاست كه خلوت هاى ناخواسته پيش مى آيد و امكان تبديل آن به حضور مردم نيست . در اين جا چه بايد كرد ؟ مهار كردن خود در اين موقعيت ، يكى از سخت ترين كارهاست .
امام سجّاد عليه السلام ، پنج چيز را از نشانه هاى فرد مؤمن مى داند كه اوّلين آنها «وَرَع در خلوت» است . ^۱ وَرَع و كنترل نفس در خلوت ، بسيار دشوار است . براى اين منظور ، يكى از مؤثّرترين اقدامات ، اين است كه انسان ، خود را در محضر ناظران ناپيدا ببيند . در روش قبل ، براى تبديل خلوت به جلوت ، از ناظران محسوس استفاده شد ؛ ولى در اين روش از ناظران ناپيدا استفاده مى شود . روش قبل مبتنى بر «تغيير مكان» بود و اين روش ، مبتنى بر «تغيير نگرش و شناخت» است . در تغيير شناختى ، نياز به احضار كسى يا حضور در جمع ديگران نيست ؛ بلكه تنها بايد حضور موجود را درك كرد . حضورهاى ناپيدا ، انواعى دارند كه در ادامه به بررسى آنها مى پردازيم :

در محضر «خود» بودن

يكى از حضورها حضور «خود» انسان است . از طريق تقويت حضور «خود» در ذهن و حيا كردن از خود ، مى توان خلوت را ايمن ساخت . اگر كسى براى خود ارزش قائل باشد ، فرقى ميان آشكار و نهان نمى بيند و همان گونه كه در جلوت ، حيا مى كرد ، در خلوت نيز حيا مى كند . در برخى روايات ، وجدان انسان ، اين گونه به چالش كشيده شده كه : چرا بايد در

كسى كه از قلعه امن حضور ديگران خارج شود و خلوت گزيند ، مثل رزمنده اى است كه سنگر خود را ترك كرده ، بدون سلاح ، در زمين مسطّح ، با دشمن قدرتمند خود رو به رو شده است و يا مى توان او را به گوسفندى تشبيه كرد كه از گله جدا شده است . گوسفند جدا شده از گله ، طعمه گرگ است و انسانِ جدا شده از جمع ديگران ، طعمه شيطان .
بنا بر اين ، يكى از بهترين اقدامات ، پيشگيرى از به وجود آمدن موقعيت خلوت است و به همين جهت ، در روايات زيادى بر پرهيز از خلوت ، تأكيد شده است . ^۱ امام على عليه السلام ، در روايتى تصريح مى فرمايد كه يكى از چيزهايى كه مراعات آن ، مايه ايمنى از شيطان است ، خلوت نكردن با زن نامحرم است . ^۲
گام بعدى اين است كه خلوت موجود را به جلوت تبديل كنيم . راه كار پيشين ، جلوگيرى از تبديل جلوت به خلوت بود و راه كار دوم ، تبديل خلوت به جلوت است . اگر به هر دليلى موقعيت خلوت پيش آيد ، بايد بلافاصله نسبت به تبديل خلوت به جلوت اقدام كرد .
اين راه كار ، خود ، چند نوع است : يكى اين كه فرد ، بلافاصله محلّ خلوت را ترك كرده ، در جمع ديگران حضور يابد . امام باقر عليه السلام به كسى فرمود : «كجا منزل گُزيده اى ؟» . گفت : در فلان مكان . حضرت از وى پرسيد : «آيا كسى همراه تو هست ؟» . گفت : نه . به وى فرمود : «تنها نمان و از آن جا تغيير مكان ده ؛ زيرا وقتى انسان تنها باشد ، شيطان ، بيشترين جرئت را بر او پيدا مى كند» . ^۳