عمومى اهل حجاز ، اين بوده كه در فضاى باز و بدون هيچ پوششى استحمام مى كردند و يا در حضور جمع ، عريان مى شدند . رسول خدا ، وقتى مى خواست اين عادت عمومى را تغيير دهد ، آنان را به اين واقعيت توجّه داد كه فرشتگان ، ناظر آنها هستند . ايشان در جايى فرمود :

۰.إنَّ اللّهَ يَنهاكُم عَنِ التَّعَرّي ؛ فَاستَحيوا مِنَ المَلائِكَةِ الَّذينَ مَعَكُمُ الكِرامِ الكاتِبينَ . ^۱

۰.خداوند ، شما را از عريان شدن ، نهى كرده است . پس شرم كنيد از فرشتگانى كه همراه شما هستند ؛ همان گراميانى كه نويسنده اعمال اند .

در اين جا حضرت براى بازداشتن مردم از عريان شدن ، آنان را متوجّه حضور فرشتگان ساخته و به شرم كردن از آنها فرا خوانده است .
همچنين هنگامى كه رسول خدا كسى را ديد كه در فضاى باز ، استحمام مى كند ، خطبه اى خواند و مردم را به فرشتگانى كه همراهشان هستند ، توجّه داد و از آنان خواست كه حرمت فرشتگان را نگه داشته ، با استحمام پنهانى آنان را تكريم كنند . ^۲
همچنين ، ابراهيم كَرْخى نقل مى كند كه امام صادق عليه السلام به شخص بيهوده كارى از مردم مدينه فرمود :

۰.وَاعلَم أنَّ مَعَكَ مَلَكا كَريما مُوَكَّلاً بِكَ يَحفَظُ عَلَيكَ ما تَفعَلُ ، ويَطَّلِعُ عَلى سِرِّكَ الَّذى تُخفيهِ مِنَ النّاسِ ، فَاستَحيِ . ^۳

۰.بدان كه همراه تو فرشته اى گرامى است كه بر تو گماشته شده تا آنچه را انجام مى دهى ، ثبت كند و بر سرّى هم كه از مردم پنهان مى دارى ، آگاه است . پس شرم كن .

همه اينها نشان از جايگاه فرشتگان ناظر و نقش آنها در بازدارندگى مردم از

فرشتگانى گماشته شده اند تا نيك و بد اعمال مردم را بنويسند ، در حالى كه مى گوييد خداوند ، از سِر و آنچه مخفى تر از سِر است ، آگاهى دارد ؟ حضرت در پاسخ وى فرمود :

۰.اِستَعبَدَهُم بِذلِكَ وجَعَلَهُم شُهودا عَلى خَلقِهِ لِيَكونَ العِبادُ لِمُلازَمَتِهِم إيّاهُم أشَدَّ عَلى طاعَةِ اللّهِ مُواظَبَةً وعَن مَعصِيَتِهِ أشَدَّ انقِباضا . ^۱

۰.خداوند ، آنها را براى اين كار به بندگى گرفته است و آنان را شاهد بر خلق خود قرار داده ، تا بندگان خدا به خاطر همراهى فرشتگان با آنان ، مواظبت شديدترى بر طاعت خداوند و گريز شديدترى از معصيت او داشته باشند .

امام عليه السلام ، پس از ذكر فلسفه وجودى فرشتگانِ نويسنده ، در توصيف واكنش برخى از مردم نسبت به اين پديده مى فرمايد :

۰.كَم مِن عَبدٍ يَهُمُّ بِمَعصِيَةٍ فَذَكَرَ مَكانَها فَارعَوى وكَفَّ ، فَيَقولُ : رَبّى يَراني وحَفَظَتي بِذلِكَ تَشهَدُ . ^۲

۰.چه بسا بنده اى كه قصد معصيت كرده ، ولى يادآور مكانت و جايگاه فرشتگان مى شود و در نتيجه ، مراعات كرده ، دست مى كشد و مى گويد : «پروردگارم مرا مى بيند و فرشتگان نگهبان من ، شاهدند» .

در اين روايت ، به فرايندى اشاره شده كه داراى چند مرحله وابسته به هم است : اوّل قصد معصيت ، دوم يادآورى نظارت فرشتگان ، سوم به وجود آمدن حالت رعايت ، چهارم دست كشيدن و پنجم مرور آن جمله .
اين فرايند شرم به جهت يادآورى حضور فرشتگان به وجود مى آيد . ازاين رو ، يكى از شيوه هاى اولياى دين ، اين است كه براى تصحيح و تنظيم رفتار مردم ، آنان را به حضور فرشتگان توجّه مى داده اند . اين شيوه را مى توان از جمله شيوه هاى شناختى دانست . به اين نكته نيز مى توان اشاره كرد كه عادت