۱۰۷۵ ق ، ترجمه تحت اللفظى از كتاب عيون أخبار الرضا عليه السلام شيخِ صدوق است. وى در اين كتاب ، سند روايت ها را حذف نموده و در موارد لازم ، در حواشى توضيح آورده است. ترجمه توحيد مفضّل ^۱ به سال ۱۰۸۰ ق ، ترجمه حديثى است كه مفضّل بن عمر در توحيد و اثبات صانع در چند مجلس از امام صادق عليه السلام روايت كرده و توضيحات مختصرى با عناوين «قوله ـ المعنى» داده است.
ترجمه عهد مالك اشتر ^۲ و ترجمه نهج البلاغة ، ^۳ از ديگر فعّاليت هاى ايشان در زمينه ترجمه است. هرچند علمايى همچون ملاّ محسن فيض كاشانى ، قاضى سعيد قمى ، آقا جمال خوانسارى و... در نشر فرهنگ شيعه به زبان فارسى ، اقدامات جدّى اى به عمل آوردند؛ ^۴ امّا بى ترديد ، نقش اصلى در زمينه فارسى نويسى در اين دوره را علاّمه محمّد باقر مجلسى ايفا كرد. وى ، اين راه را با جديّت ادامه داد و آثار فراوانى در زمينه هاى فقهى ، اعتقادات ، نجوم ، دعا ، تفسير ، تاريخ ، حديث و ادب ، به زبان فارسى فراهم آورد. سياست مجلسى در فارسى نويسى ، نشر و گسترش فرهنگ شيعه در ميان مردم به وسيله ترجمه رساله ها و آثار اعتقادى و دعايى بوده است ^۵ تا همه شيعيان و عموم مؤمنان از بركات آنها بهره مند گردند.
شيخ يوسف بحرانى (م ۱۱۸۴ ق) ، در وصف علاّمه مجلسى مى نويسد:
وى ، همان كسى است كه حديث را بويژه در ديار عجم ، رواج داد و انواع حديث عربى را براى آنان به فارسى در آورد. ^۶
از مقدّمه هايى كه علاّمه مجلسى بر آثار خويش نوشته ، به روشنى دانسته مى شود

محمّد على بن خاتون عاملى (م بعد از ۱۰۶۸ ق) ، ^۱ شاگرد اجازه اى شيخ ، به فارسى شرح گرديد و شيخ بهايى در سال ۱۰۲۸ ق ، با خطّ خود ، تقريظى لطيف بر آن نوشت. ^۲
ملاّ محمّد تقى مجلسى ، پس از تأليف شرح عربى كتاب من لا يحضره الفقيه ، به درخواست شاه عبّاس دوم ، آن را به فارسى برگرداند. ^۳ او در بيان علّت اين درخواست و ترجمه كتاب ياد شده ، مى نويسد:
... اكثر ساكنان اين ديار را تكلّم به لغت فارسى واقع مى شود و هر يك از ايشان را تتبّع و تعلّم لغت عرب ، ممكن نيست و به سبب اين ، بسيارى از اين گروه ، از مطالعه كتب حديث و شرح مذكور («روضة المتقين») ، بى بهره بودند. بنا بر اين ، خورشيدْ فرمان قضا جريان ، و حكم نافذ واجب الإذعان ، از افق شهريارى و جهاندارى ساطع و لامع گرديد كه اين فقير ، كتاب مسطور را به فارسى ترجمه نمايم. ^۴
علاوه بر ملاّ محمّد تقى مجلسى ، ملاّ خليل قزوينى نيز پس از نگارش عربى خود بر الكافى به نام الشافى ، و قبل از اتمام آن ، به درخواست شاه عبّاس دوم ، كتاب الصافى فى شرح الكافى ، اصول «كتاب عقل و جهل» را تا آخر ، و فروع و روضه الكافى را به فارسى نوشت. ^۵
ملاّ محمّد صالح بن محمّد باقر روغنى قزوينى ، از ديگر عالمان پُر كار مترجم و فارسى نويسى قرن يازدهم هجرى است . بركات المشهد المقدّس ^۶ نگاشته شده به سال