399
تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري

فصلى را در فضيلت آيات و خواصّ و شأن نزول آنها اختصاص مى دهد. مؤلّف ، بيشتر از تفسير العياشى ، تفسير البيضاوى ، الإحتجاج طبرسى ، مكارم الأخلاق و تفسير القمى و التفسير المنسوب إلى الإمام العسكرى استفاده كرده است.
۸ . الهادى و ضياء النادى يا مصباح النادى ، ۱ از سيّد هاشم بحرانى (م ۱۱۰۷ يا ۱۱۰۹ ق). اين تفسير ، برگرفته شده از روايات اهل بيت عليهم السلام است ، مگر به صورت اندك و استثنايى . وى روايات را از كتاب هاى معتبرى همچون : الكافى شيخ كلينى ، كتاب من لا يحضره الفقيه ، التوحيد ، عيون أخبار الرضا عليه السلام و معانى الأخبار شيخ صدوق ، تهذيب الأحكام والاستبصار شيخ طوسى و قرب الإسناد حِميَرى و مجمع البيان طبرسى آورده است. او در ابتداى كتاب ، مقدّماتى در دوازده باب آورده است. ابتداى آن «الحمدللّه و سلام على عباده الذين اصطفى...» است و در آن ، آورده است:
و إنّى لم اعتمد فى كتابى هذا الاّ على رواية مشايخنا المعتمدين و علمائنا المعتبرين... .
۹. البرهان فى تفسير القرآن ، از سيّد هاشم بحرانى . مؤلّف ، از اخباريانى بود كه در تفسير قرآن ، صرفا به حديث اكتفا مى نمودند و از كسانى بود كه از تدبّر و تعقّل در كلام خداوند ، منع مى كردند و از دقّت در سند حديث و تأمّل در مضامين و محتواى آن ، نهى مى كردند. ۲
تفسير ياد شده از تفاسير مأثور است كه مؤلّف در آن ، اخبار و احاديث را از كتب قديمى (حدود ۵۷ كتاب) بدون تصحيح و تسقيم و جرح و تعديل ، نقل كرده است و در حقيقت ، هدف وى ، فقط جمع و تأليف اين روايات بوده است. ۳
مؤلّف ، در مقدّمه تفسير ، در بيان هدف خويش از تأليف آن مى نويسد:

1.الذريعة ، ج ۲۵ ، ص ۱۵۴ ـ ۱۵۵.

2.المفسرون حياتهم و منهجهم ، ص ۲۰۲.

3.البرهان فى تفسير القرآن ، ج ۱ ، ص ۴.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري
398

آوردم... به طور كلّى ، على رغم كثرت مفسّران و تفاسيرشان تا حال نديدم كسى تفسير تهذيب شده و شفاف ، كامل ، كافى و واضح بياورد تا عطش ها را فرو نشانَد و از نظريّات عوام به دور باشد و صرفا از احاديث اهل بيت عليهم السلام استنباط شده باشد. به فضل و كرامت خداوند ، اميدوارم كه تفسير « الصافى » همان باشد كه اين ابهام ها را رفع نمايد. ۱
روش فيض ، بدين گونه است كه ابتدا به محكمات قرآنى مراجعه مى كند ، به لحاظ اين كه «القرآن يفسّر بعضه بعضا»؛ وگرنه به احاديث معتبر منقول از اهل بيت عليهم السلام كه در كتاب هاى معتبر نقل شده ، مراجعه مى كند. اگر موفّق به پيدا كردن حديث از آنها نشود ، آنچه را علماى تفسير نقل كرده اند، در صورت موافق بودن با قرآن ، نقل مى كند.
۷. تفسير الأئمة لهداية الأمّة . ۲ از ملاّ محمّد رضا بن عبدالحسين نصيرى طوسى (م ح ۱۱۰۰ ق) . تفسير وى در سه جلد است كه صاحب الذريعة ، دو جلد آن را ديده است. در جلد اوّل ، مقدّمات تفسير را در نزديك به بيست فصل ، ترتيب داده و سپس ، شروع به تفسير سوره فاتحه نموده و تعدادى از آيات سوره بقره را تا آخر «وهم يوقنون» تفسير كرده است.
جلد دوم آن ، از اوّل سوره توبه تا آخر سوره هود است كه صاحب الذريعة ، آن را در نجف در كتاب خانه مرحوم شيخ محمّد جواد محيى الدين جامعى ديده است. صاحب الذريعة از بقيّه مجلّدات آن اظهار بى اطّلاعى مى كند.
روش مؤلّف در اين تفسير بدين گونه است كه نخست ، آيه را با ترجمه فارسى آن نگاشته و سپس به تفسير آيه مشغول مى گردد. آن گاه ، احاديثى را ابتدا به فارسى و سپس به عربى نقل مى كند و درباره هر آيه يا مجموعه آياتى كه تفسير نموده است ،

1.الصافى ، ج ۱ ، ص ۱۴.

2.الذريعة ، ج ۴ ، ص ۲۳۸؛ طبقات مفسّران شيعه ، ص ۲۶۲ ـ ۲۶۳.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري
    سایر پدیدآورندگان :
    علی نقی خدایاری و الیاس پور اکبر
    تعداد جلد :
    5
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 3932
صفحه از 461
پرینت  ارسال به