السند بودن يا موثوق بودن اخبار نقل شده در كتب اربعه شيعه قائل بودند و بحث درباره سند حديث و تقسيم حديث به اقسام چهارگانه را لازم نمى دانستند و از ادلّه چهارگانه اصول فقه ، «عقل و اجماع» را ساقط كرده ، به «كتاب و خبر» اكتفا مى ورزيدند. نقطه مقابل اين جريان ، اصوليان بودند؛ ۱ يعنى آن عدّه از علماى مكتب اهل بيت عليهم السلام كه بعد از عصر ائمه عليهم السلام و از ابتداى قرن چهارم هجرى تا به امروز با معيارهاى علم رجال و علم درايه به بررسى احاديث مى پردازند و در استنباط احكام شرعى ، آنها را با قوانين علم اصول مى سنجند. ۲
يك . پيدايش اخباريگرى
جريان فقهى ـ حديثى متقدّمان در قرن چهارم هجرى كه كلينى و صدوق ، سرشناس ترين افراد آن هستند ، گروهى را بر آن داشته تا حيات اخباريگرى را به سده چهارم و حتّى قبل از آن به زمان پيامبر صلى الله عليه و آله و ائمه عليهم السلام نسبت داده ، خودِ معصومان عليهم السلام را رئيس اخباريان قلمداد كنند. ۳ دليل آنها اين بود كه : «طريق قدما ، اجتهاد نبوده و راه سَلَف و طريق قديم كه در هنگام حضرت محمّد صلى الله عليه و آله و ائمه معصومين عليهم السلام بوده ، راه اخباريان است. پس ما را همين ، دليل به سند است كه راه ما طريق مستمرّ است». ۴
درباره پيشينه تاريخى واژه «اخبارى» گفتنى است كه شهرستانى (م ۵۴۸ ق) در كتاب الملل والنحل ، علماى اماميّه را به دو فرقه اخبارى و اصولى تقسيم كرده است. ۵ همچنين علاّمه حلّى (م ۷۲۶ ق) ، اين تقسيم را به كار گرفته و شيخ طوسى (م ۴۶۰ ق) و سيّد مرتضى (م ۴۳۶ ق) را در زمره اصوليان به حساب آورده است. ۶
1.دائرة المعارف الإسلاميّة الشيعية ، ج ۲ ، ص ۲۱۹.
2.القرآن الكريم و روايات المدرستين ، ج ۳ ، ص ۳۳.
3.الفوائد الطوسيّة ، ص ۴۴۶.
4.دبستان مذاهب ، ص ۲۵۱.
5.الملل و النحل ، ج ۱ ، ص ۱۴۷.
6.مجلّه علوم حديث ، ش اول ، ص ۷۱ : «درآمدى به شيوه هاى ارزيابى اسناد حديث» به نقل از: فوائد الأصول ، ج ۱ ، ص ۱۵۷).