297
تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري

السند بودن يا موثوق بودن اخبار نقل شده در كتب اربعه شيعه قائل بودند و بحث درباره سند حديث و تقسيم حديث به اقسام چهارگانه را لازم نمى دانستند و از ادلّه چهارگانه اصول فقه ، «عقل و اجماع» را ساقط كرده ، به «كتاب و خبر» اكتفا مى ورزيدند. نقطه مقابل اين جريان ، اصوليان بودند؛ ۱ يعنى آن عدّه از علماى مكتب اهل بيت عليهم السلام كه بعد از عصر ائمه عليهم السلام و از ابتداى قرن چهارم هجرى تا به امروز با معيارهاى علم رجال و علم درايه به بررسى احاديث مى پردازند و در استنباط احكام شرعى ، آنها را با قوانين علم اصول مى سنجند. ۲

يك . پيدايش اخباريگرى

جريان فقهى ـ حديثى متقدّمان در قرن چهارم هجرى كه كلينى و صدوق ، سرشناس ترين افراد آن هستند ، گروهى را بر آن داشته تا حيات اخباريگرى را به سده چهارم و حتّى قبل از آن به زمان پيامبر صلى الله عليه و آله و ائمه عليهم السلام نسبت داده ، خودِ معصومان عليهم السلام را رئيس اخباريان قلمداد كنند. ۳ دليل آنها اين بود كه : «طريق قدما ، اجتهاد نبوده و راه سَلَف و طريق قديم كه در هنگام حضرت محمّد صلى الله عليه و آله و ائمه معصومين عليهم السلام بوده ، راه اخباريان است. پس ما را همين ، دليل به سند است كه راه ما طريق مستمرّ است». ۴
درباره پيشينه تاريخى واژه «اخبارى» گفتنى است كه شهرستانى (م ۵۴۸ ق) در كتاب الملل والنحل ، علماى اماميّه را به دو فرقه اخبارى و اصولى تقسيم كرده است. ۵ همچنين علاّمه حلّى (م ۷۲۶ ق) ، اين تقسيم را به كار گرفته و شيخ طوسى (م ۴۶۰ ق) و سيّد مرتضى (م ۴۳۶ ق) را در زمره اصوليان به حساب آورده است. ۶

1.دائرة المعارف الإسلاميّة الشيعية ، ج ۲ ، ص ۲۱۹.

2.القرآن الكريم و روايات المدرستين ، ج ۳ ، ص ۳۳.

3.الفوائد الطوسيّة ، ص ۴۴۶.

4.دبستان مذاهب ، ص ۲۵۱.

5.الملل و النحل ، ج ۱ ، ص ۱۴۷.

6.مجلّه علوم حديث ، ش اول ، ص ۷۱ : «درآمدى به شيوه هاى ارزيابى اسناد حديث» به نقل از: فوائد الأصول ، ج ۱ ، ص ۱۵۷).


تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري
296

مركزى گرديد . ۱
بابر ، در وصيّت نامه اى به پسرش همايون (حكومت به سال ۹۳۷ و م ۹۶۴ ق) مى نويسد :
همواره شقاق بين شيعه و سنّى را ناديده بگير؛ چون اين اختلاف ، اسلام را ضعيف خواهد ساخت. ۲
از علماى شيعه ايرانى عصر بابر مى توان به سيّد رفيع الدين شيرازى ، محدّث و متكلّم هم زمان بابر اشاره كرد كه در آگْرِه ساكن بود و در سال ۹۵۴ ق ، در همان جا وفات يافت. ۳
زمانى كه كشمير به دست اكبر شاه گوركانى (حكومت به سال ۹۶۴ و م ۱۰۱۴ ق) افتاد ، فصل جديدى در مهاجرت علماى شيعه آغاز گرديد و رفت و آمد علماى شيعه بيشتر شد. ۴
از علماى سرشناس شيعه مى توان به ابوالفتوح گيلانى (م ۹۹۷ ق) ، حسن بن على (شَدقَم) مدنى (م ۹۹۹ ق) و قاضى نوراللّه شوشترى (م ۱۰۱۹ ق) اشاره كرد. علاوه بر اينها ، بزرگانى همانند مولانا مير على ايرانى ، على مردان خان قندهارى ، نوّاب ابراهيم خان و نوّاب ظفر خان را نام برد كه تشيّع را در شبه قاره هند ، رونق بخشيدند. ۵

رواج اخباريگرى در قرن دهم و يازدهم هجرى

در تعريف اخباريان گفته اند كه: «مدار بر خبر نهند و اجتهاد نكنند». ۶ آنان به قطعىّ

1.مطلع الأنوار احوال دانشمندان شيعه پاكستان و هند ، ص ۲۴ .

2.تاريخ ادبيات ايران (از صفويه تا عصر حاضر) ، ص۷۴ ؛ تشيّع در هند ، ص۱۴۳ .

3.تاريخ ادبيات ايران (از صفويّه تا عصر حاضر) ، ص ۱۴۴.

4.مهاجرت تاريخى ايرانيان به هند قرن هشتم تا هجدهم ميلادى ، ص ۲۳۸.

5.همان ، ص۲۵ .

6.دبستان مذاهب ، ص ۲۵۱؛ نيز ، ر .ك : اسلام و مقتضيات زمان ، ج ۱ ، ص ۱۴۳.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري
    سایر پدیدآورندگان :
    علی نقی خدایاری و الیاس پور اکبر
    تعداد جلد :
    5
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 3860
صفحه از 461
پرینت  ارسال به