207
تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري

فى هذا الفن و انّما اعتمادنا الآن فى ذلك عليه. ۱
كتاب ابن داوود در علم رجال، ما را از تمام آنچه در اين فن نگاشته شده، بى نياز مى كند و تكيه ما اكنون در علم رجال، به اين كتاب است.
شهيد ثانى ، در اجازه خود به شيخ عبد الصمد ، كتاب را به بى سابقه بودن شيوه نگارش آن ، ستوده است . ۲
برخى ديگر از رجال پژوهان ، به رغم نكات مثبتى كه الرجال ابن داوود از آن برخوردار است ، بر آن طعن زده اند . از جمله ، ملاّ عبد اللّه شوشترى ، در شرح خود بر التهذيب ، كتاب ابن داوود را به سبب خطاهاى بسيار در نقل از پيشينيان و در تمييز رجال ، شايسته اعتماد ندانسته است . ۳ نيز مير مصطفى تفرشى (شاگرد شوشترى) ، پس از ستايش از ابن داوود ، درباره كتابش گفته :
له فى علم الرجال كتاب معروف حسن الترتيب، إلاّ أنّ فيه أغلاطاً كثيرة غفر اللّه له. ۴
شيخ حرّ عاملى بر آن است كه منظور از اغلاط فراوان در تعبير تفرشى ، اشكال ها و تعريض هاى ابن داوود به علاّمه حلّى و مانند آن است ؛ ۵
امّا رجاليان ديگر برآن اند كه منظور از اغلاط ، خطاهايى است كه در نقل اقوال ، رُخ داده و مثلاً مى گويد : «جش» ، در حالى كه مطلب مورد نظر در «كش» آمده و بر عكس ، يا مطلبى را به «جخ» نسبت مى دهد و در آن ، يافت نمى شود ، يا از سخنان پيشينيان مدح يا وثاقت استنباط مى كند ، در حالى كه بيانگر چنين امرى نيستند . ۶ نويسنده منتهى المقال ، پس از بيان مطلب ياد شده ، در توجيه آن مى نويسد :

1.وصول الأخيار الى أصول الأخبار، ص ۱۱۷.

2.بحار الأنوار، ج ۱۰۸، ص ۱۵۳.

3.خاتمة المستدرك، ج ۲، ص ۳۲۵.

4.نقد الرجال، ج ۲، ص ۴۳. نيز، ر.ك: جامع الروات، ج ۱، ص ۲۱۰؛ سماء المقال، ج ۱، ص ۲۸۰.

5.أمل الآمل، ج ۲، ص ۷۳.

6.منتهى المقال، ج ۲، ص ۴۱۸. نيز ر.ك: رياض العلماء، ج ۱، ص ۲۵۷.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري
206

گروهى كه به كنيه نامبردارند ؛ و يادكرد صاحبان كنيه ، به ترتيب حروف الفبا . در واپسين فصل كتاب ، نام هاى زنانى كه رواياتى دارند ، آمده است .
در پايان جزء دوم بخش اوّل نيز مطالب سودمندى در قالب چند فصل ، آمده است ، بدين ترتيب كه در هفت فصل نخست ، به ذكر اسامى برخى از تابعان فِرَق واقفه ، فَطَحيه ، زيديه ، عامّه ، كيسانيه ، ناووسيه و غُلات پرداخته است . موضوعات فصول بعدى عبارت اند از : جماعتى كه درباره آنها تعبير «ضعيف» آمده ؛ افرادى كه درباره آنها گفته شده «مخلّط» يا «مضطرب»اند ؛ افرادى كه درباره آنها گفته شده «يعرف حديثه تارة و ينكر اُخرى» ؛ افرادى كه به فساد مذهب ، مطعون اند ؛ افرادى كه گفته شده ثقه اند ، امّا از ضعفا نقل مى كنند . اسامى واضعان حديث ؛ كسانى كه درباره آنها صفت كذب وارد شده ؛ افرادى كه درباره آنها صفت لعن وارد شده ؛ كسانى كه درباره آنها گفته شده «ليس بشى ء» ؛ و كسانى كه درباره ايشان ، تعبير «مجهول» اطلاق شده است .
نويسنده ، پس از اين فصول ، چند نكته درباره برخى طُرُق روايات و از جمله طرق صحيح ، حَسَن ، قوى و ضعيف در كتاب هاى شيخ طوسى و شيخ صدوق را آورده است . ۱ پايان بخش كتاب ، باب «كنى الضعفا» است كه شامل كنيه ها به ترتيب الفبايى است .

ديدگاه ها درباره «الرجال» ابن داوود ۲

درباره ارزش كتاب الرجال ابن داوود ، ديدگاه هاى متفاوتى ابراز شده است . برخى مانند شيخ حسين بن عبد الصمد (پدر شيخ بهايى) ، درباره آن گفته اند :
و كتاب ابن داوود ـ رحمه اللّه ـ فى الرجال مُغنٍ لنا عن جميع ما صنّف

1.ر.ك : الرجال، ص ۵۵۷ به بعد.

2.ر.ك: خاتمة المستدرك، ج ۲، ص ۳۲۵؛ الرجال، ص ۱۳ به بعد (مقدّمه سيّد محمّد صادق آل بحرالعلوم).

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري
    سایر پدیدآورندگان :
    علی نقی خدایاری و الیاس پور اکبر
    تعداد جلد :
    5
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 4008
صفحه از 461
پرینت  ارسال به