اصل سوم ، با عنوان : «توابع ولواحق اسرار شرايع الهى» ، دربرگيرنده قواعد بيان شريعت ، طريقت و حقيقت ، اسرار نبوّت و رسالت و ولايت ، بيان وحى و الهام و كشف و بيان اسلام و ايمان و ايقان است .
به طور كلّى ، وجهه همّت آملى در اين كتاب ، عرضه و تبيين آراى عرفانى با استفاده از آيات و روايات ، و سازگار نشان دادن مبانى دينى و شيعى و ديدگاه هاى صوفيان در باب مقولات مهم اعتقادى (مانند : توحيد ، نبوّت ، ولايت ، اسلام و ايمان) است .
او خود در اين باره مى گويد :
اين كتاب، مشتمل است بر اعظمِ اقوال صوفيان و شيعيان و معارضات و مجادلات ايشان. و اقوال علماى ظاهر و سخنان انبيا و اوليا از باب استشهاد. و غرض آن است كه شيعه، صوفيه و صوفيه شيعه گردند. ^۱
شيخ آقا بزرگ تهرانى نيز در اين زمينه مى نويسد :
حاول فيه الجمع بين المتضادات والمتعارضات من أقوال الصوفيّة وتوجيه كلماتهم بما ينطبق على الشريعة.
آملى ، در جامع الأسرار كوشيد تا ميان سخنان ضدّ و نقيض و ناسازگار صوفيان، آشتى دهد و گفتار ايشان را بر آنچه منطبق با شريعت است، توجيه كند. ^۲
از نظر آملى ، فرقه اماميه ، دو گروه اند : گروهى به ظاهر علوم ائمه عليهم السلام ، يعنى شريعت و اسلام و ايمان پرداختند ، و گروهى به باطن علوم ايشان ، يعنى طريقت و حقيقت و ايقان ، نظر دوختند . گروه نخست ، به «مؤمن» موسوم اند و دسته دوم به «مؤمن ممتحن» ، نامبردار ، و شيعه و صوفيه ، تعبيرى از اين دو است ؛ زيرا شيعى و

تو، دست دولت معدلت انبيا و اوليا و بزرگان و صالحان ملوك، بر آن ظفر يافته بود، و هم لشكر استيلا و تطاول و ستم در حوالى آن، مقام كرده، فى الجمله، عدل و ظلم اسلاف، آن را دارالملك قرار ساخته بـود . ^۱

رويكرد صوفيانه

از پديده هاى قابل توجّه در حوزه فعّاليت هاى حديثى در قرن هشتم هجرى ، رويكرد صوفيانه به حديث است . اين رويكرد ، مشخّصاً در آثار سيّد حيدر آملى ، عالم و عارف نامدار شيعه ، قابل پيگيرى است . با توجّه به كثرت آثار عرفانى آملى ، در اين جا به معرّفى كتاب مهم و معروف او ، يعنى : جامع الأسرار و منبع الأنوار و بيان ويژگى هاى حديثى آن مى پردازيم . ^۲ آنچه در اين جا درباره كتاب جامع الأسرار مطرح مى شود ، تا حدود زيادى درباره ديگر آثار وى نيز قابل تطبيق است .
كتاب جامع الأسرار با تحقيق و فهرست نويسى هانرى كربن و عثمان اسماعيل يحيى ، توسّط انستيتوى مطالعات ايران و فرانسه به سال ۱۳۴۷ ش ، منتشر شده است .
كتاب ، داراى يك «مقدّمه» و سه «اصل» است . هر اصل ، شامل چهار «قاعده» است . در مقدّمه بحثى درباره كتمان اسرار موجود در كتاب جامع الأسرار ، آمده است . اصل نخست ، در باب توحيد و اقسام آن از چهار قاعده فضيلت توحيد ، تعريف توحيد ، تقسيم توحيد و چگونگى توحيد ، سامان يافته است .
اصل دوم ، درباره استشهاد در باب حقيقت توحيد و شامل استشهاد به كلام خداى تعالى و سخنان انبيا ، اوليا و مشايخ صوفيه است .