135
تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري

داورى درباره محتواى آثار برسى ، نيازمند مطالعه گسترده و بررسى دقيق آنها است .

۳ . راحة الأرواح و مونس الأشباح ۱

اين كتاب به فارسى و نگاشته ابو سعيد حسن بن حسين شيعى سبزوارى است كه آن را به خواهش سلطان نظام الدين يحيى بن صاحب الأعظم شمس الدين خواجه كرابى ، امير سربدارى (م ۷۵۹ ق) نگاشته است . ۲ بنا به گفته محقّق تهرانى ، سال پايان نگارش كتاب ، ۷۵۷ هجرى ۳ است .
اين كتاب ، داراى نسخه هاى خطّى متعدّدى است كه در فهرستواره كتاب هاى فارسى ، شناسانده شده است . ۴ موضوع كتاب ، شرح زندگانى ، فضايل و معجزات چهارده معصوم است . نويسنده ، در اين زمينه آثار ديگرى نيز نوشته است .
كتاب ، شامل پانزده باب و هر باب ، مشتمل بر چند فصل است . هر باب كتاب ، اختصاص به يك معصوم دارد ؛ امّا از آن جا كه نويسنده ، حوادث مربوط به موضوع خلافت پيامبر صلى الله عليه و آله و رخدادهاى سياسى پس از وفات ايشان را در دو باب جداگانه آورده ، مجموع ابواب كتاب ، به پانزده رسيده است . عناوين فصول هريك از ابواب كتاب ، همسان بوده و شامل بحث از ولادت ، فضايل و مناقب ، معجزات ، مدّت عمر و زمان وفات معصوم مورد نظر است .
شيعى سبزوارى ، در نقل گزارش هاى تاريخى و فضايل و مناقب معصومان ، منابع و مآخذ خود را معرّفى نمى كند . از مأخذيابى ها و تخريج هاى محقّق محترم كتاب بر مى آيد كه مطالب آن ، برگرفته از منابعى مانند : الكافى ، الإرشاد ، دلائل الامامة و

1.ر.ك: الذريعة، ج ۱۰، ص ۵۵ (ش ۱۴)؛ راحة الأرواح، مقدّمه تحقيق.

2.راحة الأرواح، ص ۲۱.

3.الذريعة، ج ۱۰، ص ۵۵ .

4.فهرستواره كتاب هاى فارسى، ج ۲، ص ۱۶۵۲.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري
134

اللّه صلى الله عليه و آله إلا أنا . . .» . ۱
همچنان كه در شرح حال برسى گفته شد ، رجال پژوهان و كتاب شناسان ، به كتاب مشارق الأنوار ، به ديده ترديد نگريسته و آن را افراطى و چه بسا غلوآميز دانسته اند . شيخ حرّ عاملى مى نويسد :
و فى كتابه إفراط و ربما نسب إلى الغلو. ۲
علاّمه مجلسى ، در يادكرد مصادر بحار الأنوار ، از دو كتاب برسى ياد كرده و درباره آنها مى نويسد :
بر آنچه او به تنهايى نقل كرده، اعتماد نمى كنم؛ چرا كه دو كتاب او مشتمل بر مطالبى است كه موهم خبط و خلط و ارتفاع (غلوّ) است. ۳
افندى نيز به تأييد سخنان شيخ حرّ عاملى و علاّمه مجلسى پرداخته و مى نويسد :
تأمّل، كاوش و جستجو در تأليفات برسى، بيانگر كلام استاد استناد (علاّمه مجلسى) و شيخ معاصر (شيخ حرّ عاملى) درباره غلوّ و ارتفاع در آثار اوست، البته نه به مرتبه الوهيت و مانند آن. ۴
نويسنده روضات الجنّات ، بيش از ديگران به او تاخته است . ۵
سيّد محسن امين نيز جزو منتقدان برسى است . ۶ مامقانى ، پس از نقل كلام شيخ حُرّ مى نويسد :
من راجع كتابه يتحقّق غاية بعيدة من الغلو منه. ۷
در اين ميان ، علاّمه امينى ، به دفاع از برسى پرداخته و به نقدها پاسخ گفته است . ۸

1.همان، ص ۱۷۰.

2.أمل الآمل، ج ۲، ص ۱۱۷.

3.بحار الأنوار، ج ۱، ص ۱۰.

4.رياض العلماء، ج ۲، ص ۳۰۷.

5.روضات الجنّات، ج ۳، ص ۳۳۷.

6.اعيان الشيعة، ج ۶ ، ص ۴۳۵.

7.تنقيح المقال، ج ۱، ص ۴۲۹.

8.الغدير، ج ۷، ص ۳۳.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري
    سایر پدیدآورندگان :
    علی نقی خدایاری و الیاس پور اکبر
    تعداد جلد :
    5
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 3819
صفحه از 461
پرینت  ارسال به