103
تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري

است . در فصل سوم ، به ادلّه امامت اميرمؤمنان پرداخته كه خود ، شامل چهار «منهج» است . در منهج نخست ، پنج برهان عقلى ، در منهج دوم ، چهل دليل قرآنى و در منهج سوم ، دوازده دسته از روايات نبوى دالّ بر امامت على عليه السلام و در منهج چهارم ، ادلّه برگرفته از حالات و ويژگى هاى حضرت امير (مانند زاهدترين ، عابدترين و عالم ترين فرد بودن پس از رسول خدا) ذكر شده است . فصل چهارم ، به ادلّه امامت ساير ائمّه عليهم السلام اختصاص يافته و در فصل پنجم ، ادلّه عدم امامت خلفاى سه گانه و در فصل آخر ، پاسخ هاى ادلّه اهل سنّت بر خلافت ابوبكر آمده است .
با توجّه به اين كه كتاب ، كاملاً جهت گيرى جدلى و احتجاجى دارد ، نويسنده ، همه ادلّه روايى ، تاريخى و شأن نزول آيات را از منابع معتبر اهل سنّت ، آورده است . او در فصل دوم ، قبل از بيان فضايل و كمالات امير مؤمنان و مطاعن خلفاى سه گانه مى نويسد :
ونحن نذكر هنا شيئاً يسيراً ممّا هو صحيح عندهم و نقلوه فى المعتمد من كتبهم ليكون حجّة عليهم يوم القيامة. ۱
ما در اين جا، مقدار اندكى از احاديثى را كه نزد ايشان (اهل سنّت) صحيح بوده و در كتاب هاى مورد اعتماد خود نقل كرده اند، ذكر مى كنيم تا در روز قيامت، حجّت عليه ايشان باشد.
از منابع پُر شمار ايشان مى توان صحيحين ، ۲ الجمع بين الصحاح الستـّة از ابو الحسن اندلسى ، ۳ مسند ابن حنبل ، ۴ المناقب خوارزمى ، ۵ حلية الأولياء ، ۶ المناقب ابن

1.منهاج الكرامة، ص ۸۴ .

2.همان، ص ۱۳۸.

3.همان، ص ۸۴ . در اين جمع به جاى سنن ابن ماجة، الموطّأ مالك انتخاب شده است.

4.همان، ص ۸۵ ، ۸۶ ، ۱۲۰، ۱۲۲ و ۱۳۷.

5.همان، ص ۸۸ ، ۸۹ و ۹۱.

6.همان، ص ۹۸، ۱۰۲، ۱۱۸، ۱۲۵ و ۱۲۷.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري
102

الف. كتاب هاى چاپى

۱. منهاج الكرامة فى معرفة الإمامة ۱

اين كتاب كه نوشته علاّمه حلّى ، متكلّم و حديث شناس بزرگ اماميه است ، بهترين نمونه از رويكرد كلامى به حديث است كه درباره اثبات امامت حضرت اميرمؤمنان نوشته شده است . نام كتاب ، در منابع مختلف به صورت هاى گوناگون آمده است ؛ ۲ امّا در مقدّمه كتاب ، نويسنده به همين شكل كه ياد شد ، از آن نام برده است . كهن ترين نسخه خطّى اين كتاب ، نسخه اى است كه در نيمه رجب سال ۸۷۸ ، توسّط كمال الدين بن عبد اللّه بن سعيد جرجانى نگارش شده است . ۳
اين كتاب ، از جمله سه كتابى است كه علاّمه ، آن را براى سلطان محمّد خدابنده نوشته است . ۴ نگارش اين كتاب ، بنا به تصريح نويسنده ، در جمادى اوّل سال ۷۰۹ در خراسان به انجام رسيده است ۵ . منهاج الكرامة ، از مصادر بحار الأنوار است . ۶
علاّمه حلّى ، كتاب خود را در شش فصل ، سامان داده است . در فصل اوّل ، گزارشى اجمالى از اعتقادات اماميه و اهل تسنّن ، آورده است . در فصل دوم ، با گزارش مطاعن خلفا و بيان فضايل امير مؤمنان ، حقّانيت مذهب اماميه را تبيين كرده

1.خلاصة الأقوال، ص ۱۳؛ الذريعة، ج ۲۳، ص ۱۷۲ (ش ۸۵۳۴) ؛ مكتبة العلاّمة الحلّى، ص ۲۰۰؛ كشف الظنون، ج۲، ص ۱۸۷۲.

2.در خلاصة الأقوال، «منهاج الكرامة فى الإمامة»، در أعيان الشيعة، «منهاج الكرامة» يا «تاج الكرامة فى إثبات الإمامة» و در نسخه مورد مراجعه نويسندگانِ أمل الآمل ورياض العلماء، «نهج الكرامة في الإمامة» آمده است. در كشف الظنون، يك بار (ص ۱۸۷۰) به نام «منهاج الاستقامة فى إثبات الإمامة»، و بار ديگر (ص ۱۸۷۲) از آن به نام «منهاج السلامة إلى معراج الكرامة» ياد شده است.

3.فهرست نسخ خطّى دانشگاه تهران، ج ۳، ص ۶۳۱ . براى ساير نسخ خطّى، ر.ك : مكتبة العلاّمة الحلّى، ص ۲۰۰ ـ ۲۰۲.

4.منهاج الكرامة فى معرفة الإمامة، ص ۲۷ (مقدّمه نويسنده). دو كتاب ديگر عبارت اند از: نهج الحق وكشف الصدق و كشف اليقين فى فضائل اميرالمؤمنين عليه السلام (ر.ك : مقدّمه هر دو كتاب).

5.همان، ص ۱۸۸.

6.بحار الأنوار، ج ۱، ص ۱۵.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري
    سایر پدیدآورندگان :
    علی نقی خدایاری و الیاس پور اکبر
    تعداد جلد :
    5
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 3946
صفحه از 461
پرینت  ارسال به