303
تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري

احاديث را رايج ساخت و عقل گرايى را تضعيف نمود و به هر نوع حديثى اعتماد ورزيد و... .
هر دو مكتب ، به لحاظ القا نمودن ذهنيت هاى خويش در برابر دين مبين و تفكّر عقلانى محكوم اند؛ ولى نتيجه اى كه از حركت هاى آنان به دست آمد ، براى حديث شيعه ، قابل توجّه بوده است. با كندوكاو در محتواى فعّاليت هاى حديثى اين دوره ، مشخّص مى شود كه به لحاظ گسترش بيش از حدّ تصوّف در اوايل قرن دهم هجرى ، فعّاليت هاى علمى نيز در اين دوره در قالب احاديث فقهى رو به افزايش گذاشته است و از اين طريق ، پاسخى مناسب به صوفيان داده اند.
درباره مكتب اخباريگرى هم گفتنى است كه در پرتو اين تفكّر بوده كه حديث شيعه در اين دوره به مرحله كمال خود رسيد. هر چند ما شاهد فعّاليت هاى پراكنده حديثى شيعه در قرن دهم تا ظهور مكتب اخباريگرى توسط محمّد امين استرآبادى هستيم؛ ولى فعّاليت هاى حديثى اين دوره ، قابل مقايسه با بعد از آن نيست. حديث شيعه با مكتب اخباريگرى ، مرحله رشد و ترقّى خود را آغاز نمود و مجموعه هاى حديثى ثانويه در قالب اين تفكّر ، گردآورى شد.

وضعيت حديث اهل سنّت در قرن دهم و يازدهم هجرى ۱

مهم ترين آثار حوزه علم الحديث در ميان اهل سنّت به سده هاى سوم و چهارم هجرى بر مى گردد كه مهم ترين منابع حديثى اهل سنّت به رشته تدوين كشيده شدند. از قرن پنجم به بعد ، آثار پديد آمده ، اغلب به صورت جوامع حديثى و يا شرح و حاشيه نويسى بر مطالب پيشينيان بوده است كه در مراكز مهمّ حديثى آن عصر ، يعنى «مصر و هند» ، اين فعّاليت ها صورت مى گرفته است. ۲

1.در تدوين اين قسمت از كتاب تاريخ حديث كاظم مدير شانه چى و پايان نامه «بررسى تاريخ حديث اهل سنّت پس از قرن سوم هجرى» نوشته خديجه احمد مهرابى در سال تحصيلى ۱۳۷۸ ـ ۱۳۷۹ دانشكده اصول الدين قم ، استفاده شده است.

2.الحديث و المحدّثون ، ص ۲۴۳.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري
302

آن ، امامىِ عادل باشند؛ امّا اخباريان ، اخبار صحيح را عبارت از اخبارى مى دانند كه صدور آنها از معصوم ، ثابت گردد يا به سبب تواتر و يا به سبب احتفاف آنها به قرائن دالّ بر صدور ، هر چند كه راويان آنها امامى عادل نباشند ، و اگر چنين نباشند ، صحيح نخواهد بود ، هر چند تمام راويان آن ، امامى عادل باشند. ۱
۴. اصولى در مقام تعارض عقل با نقل ، دليل عقلى را مقدّم مى دارد ، بر خلاف اخبارى كه در مقام تعارض ، تقدّم را با دليل نقلى مى داند و به هنگام تعارض در عقل ، تقدّم را از آن مى داند كه نقلى در تأييد آن باشد. ۲
۵ . اخباريان ، روايات كتب اربعه را قطعى الصدور دانسته ، تمام احاديث آنها را صحيح و معتبر مى دانند ، مگر اين كه نصّى بر ضعف آن وجود داشته باشد. بنا بر اين ، نيازى به علم رجال در بين آنها نيست؛ ولى اصوليان ، اين كلّيت را قبول ندارند و احتياج به علم رجال را لازم مى دانند. ۳

چهار.تأثير مكاتب اخباريگرى وصوفيگرى بر حديث شيعه در قرن دهم ويازدهم هجرى

حكومت صفويه در قرن دهم و يازدهم هجرى در سير حكومتى خويش ، با دو جريان روبرو گرديد كه هر دو تأثير مستقيمى در حديث شيعه داشت. در واقع ، فضاى حاكم بر جامعه آن روز حكومت صفوى ، طورى بود كه بر خورد دو انگيزه متضادّ دينى (مدّعيان تصوّف و عقايد علماى اخبارى) جوّ عالم تشيّع را متشنّج ساخته بود. ۴
مكتب تصوّف ، اباحه گرى ، تساهل و تسامح بيش از حد و بى رغبتى نسبت به مسائل دينى و فقهى را فراهم آورد و مكتب اخباريگرى ، ظاهرگرايى و ظاهربينى در

1.روضات الجنّات ، ج ۱ ، ص ۱۲۷؛ نقدى بر اخباريگرى ، ص ۲۱.

2.روضات الجنّات ، ج ۴ ، ص ۲۴۴؛ رساله فاروق الحق ، ص ۵ ؛ وحيد بهبهانى ، ص ۷۴.

3.ر .ك : معجم رجال الحديث ، ج۱ ، ص۲۲ .

4.قرّة العيون ، ص ۱۱.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري
    سایر پدیدآورندگان :
    علی نقی خدایاری و الیاس پور اکبر
    تعداد جلد :
    5
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 3921
صفحه از 461
پرینت  ارسال به