187
تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري

(مانند آثار غزّالى و ابن عربى) به جامع الأسرار ، راه يافته است . مفاد برخى از اين احاديث (مانند حديث شماره يك و پنج) ، از نظر مبانى كلامى اماميه ناپذيرفتنى است . برخى از اين روايات نيز با حذف و تغيير ، نقل شده است .
نمونه اين روايات عبارت اند از :
۱ . «سترون ربّكم كما ترون القمر ليلة البدر» ۱ (از پيامبر اكرم) .
اين روايت در صحيح البخارى ۲ ، صحيح مسلم ۳ و سنن ابن ماجة ۴ و ديگر منابع معتبر حديث اهل سنّت ، آمده است .
۲ . «أسّست السماوات السبع والأرضون السبع على قل هو اللّه أحد» ۵ (از پيامبر اكرم) . اين روايت در الجامع الصغير سيوطى ، ۶ كنزالعمّال و ۷ ميزان الاعتدال ، ۸ آمده اسـت .
۳ . «خلق اللّه الخلق فى ظلمة ، ثمّ رشّ عليه من نوره» ۹ (از پيامبر صلى الله عليه و آله ) .
اين روايت با اندكى اختلاف ، در منابع معتبر حديث اهل سنّت ، مانند سنن الترمذى ، ۱۰ المستدرك حاكم ۱۱ و مسند ابن حنبل ، ۱۲
آمده است . اصل روايت ، بنا به نقل

1.جامع الأسرار، ص ۱۷۲، ۴۶۴ و ۵۸۰ .

2.صحيح البخارى، ج ۱، ص ۱۳۸ و ۱۴۳.

3.صحيح مسلم، ج ۲، ص ۱۱۳.

4.سنن ابن ماجة، ج ۱، ص ۶۳ (ح ۱۷۷ و ح ۱۷۸). براى نقد روايت، ر.ك: تنزيه الأنبياء، ص ۱۷۷؛ معالم المدرستين، ج ۱، ص ۲۷؛ أضواء على الصحيحين، ص ۱۳۳ به بعد.

5.جامع الأسرار، ص ۵۰ .

6.الجامع الصغير، ج ۱، ص ۱۵۵ (ح ۱۰۲۰).

7.كنزالعمّال، ج ۱، ص ۵۸۶ (ح ۲۶۶۵).

8.ميزان الاعتدال، ج ۴، ص ۲۲۰.

9.جامع الأسرار، ص ۲۶۰ و ۲۶۳.

10.سنن الترمذى ، ج ۴، ص ۱۳۵ (ح ۲۷۸۰).

11.المستدرك، ج ۱، ص ۳۰.

12.مسند ابن حنبل، ج ۲، ص ۱۹۷.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري
186

۷ . اين روايت از امام على عليه السلام كه : «كنت ولياً وآدم بين الماء والطين» . ۱
مصدر اين روايت ، يافت نشد .
۸ . اين روايت از امام على عليه السلام كه : «أنا النقطة تحت الباء» . ۲
اين روايت در مشارق الأنوار ۳ آمده و پس از واژه «الباء» ، «المبسوطة» نيز دارد .
۹ . حديث معروف به «حديث حقيقت» : «عن كميل أنّه سأل أميرالمؤمنين عليه السلام عن الحقيقة بقوله : ما الحقيقة؟ فقال له عليه السلام : ما لك والحقيقة . . .» . ۴
۱۰ . اين روايت از امام باقر عليه السلام ، به نقل از رسالة العلم خواجه نصيرالدين طوسى : «هل سمّى عالماً قادراً ، إلاّ أنّه وهب العلم للعلماء والقدرة للقادرين؟ و كلّ ما ميّزتموه فى أوهامكم ـ فى أدقّ معانيه ـ فهو مخلوق ، مصنوع مثلكم ، مردود إليكم ، والبارى تعالى واهب الحياة ، مقدّر الموت . ولعلّ النمل الصغار تتوهّم أنّ للّه زبانيتين كما لها ، فإنّها تتصوّر أنّ عدمهما نقصان لمن لاتكونان له» . ۵
اين روايت در مصادر حديثى پيش از خواجه ، پيدا نشد . عالم معاصر و شاگرد خواجه نصير ، ابن ميثم بحرانى (م ۶۷۹ ق) ، اين روايت را در شرح نهج البلاغةى خود ، آورده است . ۶

۲. احاديث اهل سنّت

بخش قابل توجّهى از روايات به كار رفته در جامع الأسرار ، روايات برگرفته از منابع حديث اهل سنّت است . اين روايات ، احتمالاً از طريق متون عرفانى اهل سنّت

1.همان، ص ۳۸۲، ۴۰۱ و ۴۶۰.

2.همان، ص ۴۱۱ و ۵۶۳ .

3.مشارق الأنوار، ص ۲۱.

4.جامع الأسرار، ص ۲۸، ۷۳، ۱۷۰ و ۶۰۵ .

5.همان، ص ۱۴۲.

6.شرح نهج البلاغة، ج ۱، ص ۱۱۰.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري
    سایر پدیدآورندگان :
    علی نقی خدایاری و الیاس پور اکبر
    تعداد جلد :
    5
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 3895
صفحه از 461
پرینت  ارسال به