111
تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري

به هر روى ، نويسنده اين كتاب ، به طور قطع دانسته نيست . هرچند محقّق كتاب نيز پس از نقل و بررسى ديدگاه هاى مختلف ، آن را به شيخ مفلح بن حسين منسوب دانسته است . ۱
در ادامه خواهيم گفت كه اين كتاب ، پس از علاّمه حلّى نوشته شده است و بنا بر اين ، نمى تواند از سيّد بن طاووس باشد .
كتاب إلزام النواصب ، داراى يك ديباچه است كه در آن ، نويسنده ، خود را مردى از اهل كتاب معرفى مى كند كه از خداوند ، درخواست هدايت كرده و خدا ، او را به دين اسلام ، راهنمايى كرده است . او مى گويد :
پس از اسلام آوردن، با علما و فضلاى مسلمان، نشست و برخاست كردم و ميان ايشان، اختلاف بسيار (در حدّ تفسيق و تكفير يكديگر) مشاهده كردم و ملاحظه كردم كه ايشان، از پيامبر خود، روايت مى كنند كه فرمود: «امّت من بر هفتاد و سه فرقه خواهد شد. يك فرقه اهل نجات اند و باقى در دوزخ اند». پس در تفسير فرقه ناجيه كوشيدم و متوجّه شدم كه مسلمانان، در وجوب نماز و روزه و زكات و... اجماع دارند و اختلاف اساسى، ناشى از مسئله جانشينى پيامبر است كه ايشان را دو فرقه ساخته است. پس دانستم كه اين اختلاف، ريشه و اساس افتراق امّت اسلامى است. ۲
در مطلب بعدى كه زير عنوان «مقدّمه» آمده ، نويسنده كه همه جا خود را «الرجل الكتابى الذى هداه اللّه إلى الإسلام» معرّفى مى كند ، اجمالاً به اين مطلب پرداخته كه فرقه ناجيه ، تنها فرقه شيعه دوازده امامى مى تواند باشد . مطالب اصلى كتاب ، در چند باب ـ كه هركدام به چند فصل تقسيم مى شود ـ آمده است . در فصل نخست كتاب ، به بيان اختلاف مذاهب اسلامى درباره مسئله امامت ، پرداخته است .

1.إلزام النواصب، ص ۵۱ (مقدّمه).

2.ر.ك: همان، ص ۷۲ به بعد.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري
110

به سيّد بن طاووس نسبت داده اند . ۱ شيخ آقا بزرگ ، پس از گزارش سخن شيخ حرّ عاملى و نويسنده كشف الحجب ، گفته كه شيخ سليمان بن عبد اللّه ماحوزى (م ۱۱۲۱ ق) ، در رساله اى كه در شرح حال برخى از علماى بحرين نگاشته ، تصريح كرده كه اين كتاب ، از آنِ شيخ مفلح بن حسن صيمرى ، نويسنده غاية المرام فى شرح شرائع الإسلام است . ۲
در فهرست نسخه هاى خطّى كتاب خانه آستان قدس رضوى نيز ، اين كتاب به ابن طاووس ، ابراهيم قطيفى و مفلح صيمرى نسبت داده شده است . ۳
نويسنده رياض العلماء ، در ذيل : «حسين بن مفلح بن حسين» ، كتاب را به او نسبت داده و ضمن مشتبه دانستن نويسنده آن بر اكثر اهل زمان خود ، گفته كه تعدادى از نسخ قديمى كتاب را در بحرين ، احسا و جز آن ، ديده كه در آنها كتاب را از تأليفات شيخ حسين دانسته اند . البته گمان مى رود كه تأليف پدر اوست . ۴
همو در ذيل : «مفلح بن حسين» نيز نوشته است :
امّا إلزام النواصب، از مؤلّفات شيخ مفلح بن حسين بن مفلح صيمرى مشهور است... و گاه به سيّد بن طاووس نسبت داده مى شود، و اين، خطاست، زيرا نويسنده إلزام النواصب ، از كتاب هاى ابن ابى الحديد معتزلى نقل قول مى كند، در حالى كه ابن طاووس ـ گو اين كه معاصر ابن ابى الحديد است ـ در كتاب هاى خود، از نوشته هاى او نقل نكرده است... احتمال دارد كه از تأليفات سيّد حيدر آملى، صاحب كتاب الكشكول باشد... ولى حق آن است كه از تأليفات همان شيخ حسين ياد شده است. ۵

1.كشف الحجب والأستار، ص ۵۸ (ش ۲۷۴).

2.الذريعة، ج ۲، ص ۲۹۰ (ش ۱۱۷۰).

3.فهرست كتب خطّى كتاب خانه آستان قدس، ج ۱۴، ص ۸۱ ؛ كتاب خانه ابن طاووس، ص ۱۱۴.

4.رياض العلماء، ج ۲، ص ۱۷۹.

5.همان، ج ۶ ، ص ۴۳.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري
    سایر پدیدآورندگان :
    علی نقی خدایاری و الیاس پور اکبر
    تعداد جلد :
    5
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 4057
صفحه از 461
پرینت  ارسال به