فراواني را در کتاب صحیح خود از او نقل کرده است.^۱ عبد الله بن صالح بخاری در نزد رجالیان اهل سنّت، فردی ثقه و مورد اطمینان بود و در رجب سال ۳۰۵ق در بغداد وفات یافت.^۲

روایت وی در کتاب الخصال شیخ صدوق، مربوط به بیان چهار فضیلت از فضائل امام علی علیه السلام است که توسط سعد بن ابی وقّاص در مجلس معاویه، مطرح شده است. سعد در این روایت، به معاویه می‌گوید: «ای کاش یکی از این فضایل را من داشتم!». حدیث ولایت و منزلت از فضایلی است که او گزارش کرده است.^۳

[۳۲ ].عصمة بن ابی عصمة بخاری(ابو عمرو)

عصمة بن ابی عصمة بخاری، از راویان و مروّجان كتاب سلیم بن قیس در دهه‌های نخست سدة چهارم هجری است.^۴ جناب محمّدباقر انصاری، محقّق ارجمند كتاب سلیم بن قیس، پس از بیان سند کتاب از نسخة صاحب الروضات و نسخة محدّث نوری^۵ ـ که در ضمن آن، نام عصمة بن ابی عصمة نیز هست ـ می‌نویسد: اسانید آنها صحیحه بوده و رجال آن در نزد فریقین، مقبول هستند.^۶ در سند کتاب ابو طالب محمّد بن صبیح بن رجاء، شاگرد عصمة بن ابی عصمة است. او در دمشق به سال ۳۳۴ ق، کتاب را روایت کرده است. بنا بر این باید عصمة بن ابی عصمة بخاری حدود سی سال قبل یعنی سال‌های نخست سدة چهارم کتاب را به شاگردش آموخته باشد.^۷

حسین بن علی بن محمّد قمی، در ادامه، جریان دیگری را نیز تعریف می‌کند و سپس بعد از آن که این احادیث را برای شیخ صدوق روایت می‌کند، می‌گوید: «روز قیامت نزد خداوند عزوجل گواهی می‌دهم که امر، همان است که گفتم نه در آن افزودم و نه کم کردم». آن گاه به دوازده امام علیهم السّلام سوگند مي‌خورَد که راست گفته و در نقل روايات، کم یا زیاد نکرده است.^۱

[۳۰ ].خلف بن محمّد بن اسماعیل

ابو صالح خلف بن محمّد بن اسماعیل خیام بخاری، در شهر بخارا حدیث تدریس می‌کرده است. شیخ صدوق در علل الشرائع به واسطة عبد الله بن حامد، از وی روایت كرده است.^۲

روایت ياد شده، به كعب الأحبار ختم می‌شود و كعب، وجه تسمیة اسرائیل را بیان كرده است. نام خلف بن محمّد بن اسماعیل خیام در متون شیعی نیامده است؛ ولی در اسناد روایات كتب روایی اهل سنّت، موجود است.^۳

[۳۱ ].عبد الله بن صالح بخاری (ابو محمّد)

شیخ صدوق با یک واسطه، از عبدالله بن صالح، روایت کرده است.^۴ در بعضی نسخه‌ها نام وی چنین آمده است: محمّد ابو عبد الله بن صالح.^۵ به نظر می‌رسد که عنوانِ موجود در نسخه بدل، چندان صحیح نباشد و وی همان ابو محمّد عبد الله بن صالح بن عبد الله بن ضحّاک بخاری بوده باشد که راوی و محدّث حدیث در بغداد بوده است.^۶ بنا بر این، وی استاد ابن حبان (م۳۵۴ق) است و او روایات