47
تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ

این باور است که باقیِ مناطق، در حدّ شهر نبوده و روستا هستند و در بارة اُشروسنه می‌نویسد: «منطقه‌ای است بزرگ، آباد و دارای نعمت‌های فراوان. شهری دارد و روستاهایی بسیار».۱

۲. بخارا

مشهورترین و مهم‌ترین اقلیم در منطقة ماوراء النهر، «بخارا» است. این شهر از جهت سیاسی، مرکزیت حکومت شرق بلاد اسلامی را عهده دار بوده۲ و سامانیان نیز این خطّه را برای پایتختی خویش گزیده بودند.۳

وسعت، سرسبزی و فزونی باغ‌های این منطقه، سبب شده بود که این محدوده و حوالی آن و بویژه صغد را در شمار جنات اربعه برشمارند. ساکنان این دیار را عرب‌ها و عجم‌ها شکل داده بودند. گفتنی است که نام قدیم بخارا «بومجكث» است.۴

یاقوت حموی به نقل از صاحب كتاب صور می‌نویسد: «در سرزمین فرارود [ماوراء النهر] و دیگر شهرهای اسلامی، شهری به زیبایی بخارا ندیدم. هرگاه به بالای كهندژ آن بروی و به اطراف بنگری، چیزی جز سبزی نمی‌بینی كه به سبزی آسمان چسبیده است. گویی آسمان، گنبدی سبز است كه بر فرشی سبز نهاده شده باشد و كاخ‌ها در میان آن چشمك می‏زنند. روستا‏ها، همه پاكیزه و روشن همچون آینه‌اند. در خراسان و فرارود (ماوراء النهر) شهری پرجمعیت‏تر از بخارا نیست و مردمِ هیچ یك از شهرها به‌ اندازة مردم بخارا، به ساختمان‌ها علاقه‌مند نیستند».۵

صاحب آثار البلاد وأخبار العباد نیز می‌افزاید: «قلعة بخارا، بر تمامیِ آبادی

1.. حدود العالم من المشرق إلی المغرب،‌ ص۱۳۴.

2.. همان‌، ص۱۲۹.

3.. معجم البلدان، ج‏۱ ص۴۵۲.

4.. همان، ص۴۵۳.

5.. همان، ص۴۵۲.


تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
46

هم او در توصیف این اقلیم ادامه می‌دهد: «اقلیمی بزرگ در ماوراء النهر از كشور هیاطله، میان سیحون و سمرقند در بیست و شش فرسنگی سمرقند و در شمار اقلیم چهارم است.... و استخری گوید: [اشروسنه، نام اقلیم است، چنان كه سغد نیز نام اقلیم است، شهری یا جایی بدین نام نباشد.]و بیشتر آن كوهستانی است. شهرستان‌هایی از ماوراء النهر که در پیرامون آن است، عبارت‌اند از: فَرغانه در شرق و سمرقند در غرب، چاچ و بخشی از فَرغانه در شمال و چغانیان و شومان و ولاشگرد و راشت در جنوب».۱

ب. ویژگی‌ها

اُشرُوسَنَه، ناحیه‌ای بسیار بزرگ و آباد بوده که نعمت‌های فراوانی را از میوه‌های گوناگون ـ بویژه انگورـ و در کوه‌هایش نیز معادن آهن را در خود جا داده بود.۲

این اقلیم، بسیار گسترده بوده و آبادی‌های متعدّدی را در بر داشته است به گونه‌ای که گفته شده چهارصد آبادی در آن وجود داشته است.۳ اشروسنه، گذشته از این‌که دارای دار الإماره و مسجد جامع بوده، ضرب سکه نیز در آن صورت می‌گرفته است.۴

شهر بزرگ اُشروسنه، «بلسان» نامیده می‏شود و از دیگر شهرهایش می‌توان به: بُنْجِیكَتُ، ساباط، رامین، دارَك۵ و خَرَقانَه، اشاره کرد.۶ امیرنشین این اقلیم، «بُنجِیكَت» است.۷

صاحب حدود العالم، معتقد است که این اقلیم، تنها یک شهر داشته است؛ ولی نامی از آن شهر نمی‌بَرَد که احتمالاً مقصودش همان «بلسان» بوده است. او بر

1.. همان ‌جا.

2.. حدود العالم من المشرق إلی المغرب، ص۱۳۴.

3.. الروض المعطار فی خبر الأقطار، ص۶۰.

4.. همان‌ جا.

5.. اسم این شهرها را «زامین، ساباط و ذرک» نیز گفته‌اند ( الكتاب العزیزی أو المسالک و الممالک، ص۱۶۱).

6.. معجم البلدان، ج‏۱، ص۲۴۳.

7.. همان ‌جا.

  • نام منبع :
    تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی غلامعلی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 38245
صفحه از 356
پرینت  ارسال به