317
تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ

سه. غزنه

عبد الله‏ بن حسین بن محمّد غزنوی، تنها راوی غزنوی سدة چهارم هجری است كه نامش در سند منقبت یازدهم كتاب مائة منقبة‌، نوشته محمّد بن احمد قمی(م۴۱۲ق) آمده است.۱ هر چند او به احتمال قوی از اهل سنّت است، ولی روایت او مورد اعتماد نویسندة شیعی قرار گرفته است.

چهار. ترمذ

نام چهار راوی ترمذی در اسناد كتاب‌های شیخ صدوق و شیخ طوسی مربوط به این دوران دیده می‌شود. این راویان عبارت اند از: صالح بن سعید ترمذی،۲ صالح بن عبد الله ترمذی،۳ محمّد بن مصعب بن قاسم سلمی۴ و محمّد بن اسماعیل ترمذی.۵

پنج. جوزجان

دو راوی در متون شیعی مربوط به این دوران هستند که نامشان در اسناد صدوق۶ و طوسی۷ آمده است.

د. سدة پنجم هجری

سدة پنجم، دوران افول محدّثان شیعه در بلخ است و تنها نام ده تن از راویان بلخی در متون روایی شیعه آمده است كه مربوط به این دوران هستند. از مذهب این افراد، اطّلاع دقیقی در دست نیست؛ ولی متون روایی آنها هم‌افق با اندیشه‌‌های شیعه بوده و محدّثان شیعی نیز از ایشان روایت كرده‌اند. با جغرافیای حضور ایشان آشنا می‌شویم:

1.. مائة منقبة، ص۳۰.

2.. علل الشرائع، ج۱، ص۲۷ ـ ۲۹.

3.. الأمالی، طوسی، ص۴۱۶، ح۹۳۷.

4.. الخصال، ص۱۶۵، ح۸ .

5.. الأمالی، طوسی، ص۳۸۳، ح۸۳۰.

6.. علل الشرائع، ج۲‌، ص۴۶۷ ـ ۴۶۸، ح۲۵.

7.. تهذیب الأحكام، ج۹، ص۲۵۹، ح۷۱.


تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
316

ج. سدة چهارم هجری

در سدة چهارم، حدود ۳۳ راوی حدیث در شهرهای مختلف بلخ حضور داشته‌‌اند كه به تفكیك شهرهایشان عبارت‌ ‌اند از:

یک. بلخ

تعداد راویان بلخی در این قرن، حدود ۲۵ نفر گزارش شده است. در میان اسامی ایشان، افراد مشهور، بسیار اندك‌اند و سه نفر از آنان از مشایخ اجازه‌‌اند: احمد بن علی بلخی۱ استاد اجازة تلّعكبری، ابو محمّد شعیب بن محمّد بن مقاتل بلخی، استاد ابو مفضّل شیبانی۲ و مظفّر بن محمّد بلخی خراسانی۳ (م۳۶۷ق)۴ از راویان و متكلّمان مشهور شیعی۵ از شاگردانِ ‏دست پروردة متكلّم نامور ابو سهل نوبختی (شاگرد امام حسن عسكری علیه السلام)۶ و از مشایخ شیخ مفید.۷

دو. خُتَّل

ابراهیم بن محمّد ختّلی، شاگرد سعد بن عبد الله‏ قمی۸ و علی بن حسن بن فضّال۹ و استاد ابو عمرو كشّی۱۰ از روایان روایات اهل بیت علیهم السّلام و تنها راوی شیعه در ختّل در سدة چهارم هجری بوده است.

1.. رجال الطوسی، ص۴۱۲، ش۸۶۹۵.

2.. اقبال الأعمال، ج۱، ص۴۵.

3.. معالم العلماء، ص۱۵۹، ش۸۳۸ .

4.. رجال النجاشی، ص۴۲۲.

5.. همان جا.

6.. الفهرست، طوسی، ص۴۷۳، ش۷۶.

7.. الإرشاد،ج۱، ص۲۹،۴۳،۴۵؛ الأمالی، مفید، ص۲۸۶، ح۴ و ص۳۱۰، ح۱؛ الفهرست، طوسی، ص۴۷۳، ش۷۶.

8.. رجال الطوسی، ص۴۰۷، ش۵۹۲۵.

9.. همان جا.

10.. اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۶، ح۳ و ص۳۴۱، ح۲۰۲ و ج۲، ص۷۹۴، ح۹۷۰ .

  • نام منبع :
    تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی غلامعلی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 38293
صفحه از 356
پرینت  ارسال به