313
تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ

۳۴ نفر است که در این جا با نام آنها و شهرهای ایشان آشنا می‌شویم:

یک. بلخ

در سدة سوم هجری، محدّثان بسیاری از بلخ برخاسته‌اند. نام ۲۶ نفر از ایشان در متون روایی و یا رجالی به چشم می‌خورد. برخی از این راویان، افتخار شاگردی معصومان را داشته‌‌اند كه عبارت‌اند از:

شاگردان امام صادق علیه السلام: ابو حذیفه اسحاق بن بشر (/ بشیر) كاهلی خراسانی بلخی الأصل۱(م ۲۰۶ ق- بخارا).۲

شاگردان امام كاظم علیه السلام: مقاتل بن مقاتل بلخی.۳

شاگردان امام رضا علیه السلام: محمّد بن ابی یعقوب بلخی،۴ محمّد بن خالد بلخی (غلام و راوی روایات ایشان)،۵ مقاتل بن مقاتل بلخی۶ و یحیی بن سعید بلخی.۷

شاگردان امام هادی علیه السلام: محمّد بن اسماعیل بلخی.۸

شاگردان امام حسن عسكری علیه السلام: ابو سهل بلخی،۹ محمّد بن عبد العزیز بلخی،۱۰ كه هر دو شاهد كرامتی از امام عسكری علیه السلام بوده‌اند.

در دورة غیبت صغرا نیز دو تن از بلخیان در شمار راویان بلخ بوده‌اند: یکی ابو عبد الله‏ بلخی كه با حسین بن روح، نایب سوم امام عصر علیه السلام و احمد بن اسحاق مرتبط بوده۱۱ و سپس نصر بن صباح ابو القاسم بلخی كه از افراد مورد

1.. رجال النجاشی، ص۷۲، ش۱۷۱؛ رجال الطوسی، ص۱۶۲، ش۱۸۳۳.

2.. الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق علیه السلام، ج۱، ص۱۳۴.

3.. رجال البرقی، ص۵۲.

4.. علل الشرائع، ج۱‌، ص۲۰۸، ح۱۰؛ عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج۱‌، ص۸۸، ح۱۷.

5.. رجال الطوسی، ص۳۶۴، ش۵۳۹۵.

6.. رجال النجاشی، ص۴۲۴، ش۱۱۳۹؛ رجال الطوسی، ص۳۶۶، ش۵۴۴۷.

7.. عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج۱‌، ص۱۲ ـ ۱۳.

8.. رجال الطوسی، ص۳۹۲، ش۵۷۸۲.

9.. كشف الغمّة، ج۳، ص۳۲۱؛ بحار الأنوار، ج۵۰‌، ص۲۹۴، ح۶۹.

10.. إثبات الوصیّة، ص۲۱۱؛ كشف الغمّة، ج۳، ص۲۱۸؛ مستدرک الوسائل، ج۹، ص۷۲، ح۸.

11.. اختیار معرفة الرجال، ج۲‌، ص۸۳۱، ح۲.


تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
312

دو. كابل

بخشی از سرزمین بلخ، کابل نام دارد و نام دو راوی كابلی در شمار راویان اهل بیت علیهم السّلام به چشم می‌خورد كه عبارت است از: ابو خالد كابلی و فرزندش هارون بن ابی خالد كابلی. ابو خالد كابلی از حواریان و یاران ویژة امام سجّاد علیه السلام۱ و از شاگردان امام باقر علیه السلام۲ و امام صادق علیه السلام۳ است و فرزندش نیز راوی امام صادق علیه السلام است.۴

سه. جوزجان

سه تن از جوزجانی‌‌های سدة دوم، راوی روایات شیعی بوده‌اند، كه از جمله می‌توان به متكلّم بزرگ شیعه هشام بن سالم جوالیقی كوفی۵ كه اصالتاً جوزجانی بوده۶ و از اصحاب امام صادق علیه السلام و امام كاظم علیه السلام به شمار می‌رود، اشاره كرد. همچنین یحیی بن زید بن علی بن حسین هاشمی مدنی(شهید در ۱۲۵ق۷ در جوزجان)۸ نیز از راویان احادیث در منطقة جوزجان بوده است.

ب. سدة سوم هجری

گزارش‌های روایی و رجالی، حاكی از آن اند كه در سدة سوم تقریباً در تمام نواحی هفت‌گانة بلخ، راویان حدیث شیعه حضور داشته‌اند. بخشی از ایشان، شاگردان امامان بویژه امام رضا علیه السلام بوده‌اند. ارتباطات راویان شیعه در عصر غیبت صغرا، نشانگر حضور شیعه در این منطقه بوده است‌. تعداد این راویان، افزون بر

1.. رجال الطوسی، ص۱۱۹، ش۱۳.

2.. همان، ص۱۴۸، ش۵.

3.. همان، ص۳۱۷، ش۱.

4.. همان، ص۳۱۸، ش۴۷۴۰.

5.. رجال النجاشی، ص۴۳۴، ش۱۱۶۵؛ اختیار معرفة الرجال، ج۲‌، ص۵۶۵، ح۵۰۱.

6.. رجال النجاشی، ص۴۳۴، ش۱۱۶۵.

7.. الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق علیه السلام، ج۳‌، ص۴۲۳.

8.. ر.ک: مقاتل الطالبیّین، ص۱۰۷.

  • نام منبع :
    تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی غلامعلی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 38468
صفحه از 356
پرینت  ارسال به