271
تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ

[۲۹‌.] خضر بن ابی فاطمة بلخی

شیخ صدوق با سه واسطه از او روایت نقل می‏كند و او نیز تنها با دو واسطه از امام صادق علیه السلام روایت كرده است.۱ در این روایت، امام صادق علیه السلام از اجدادشان نقل می‏كنند كه امام علی علیه السلام در بارة آیه (سَلامٌ عَلی‏ إِلْ‏ياسِينَ) می‏فرماید: «یاسین محمّد صلی الله علیه و اله و نحن آل یاسین». این روایت با سندی شیعی و متنی مطابق با اندیشة شیعه صادر شده كه می‏تواند بیانگر اعتقادات راویان آن نیز باشد. در این صورت، خضر بن ابی فاطمة بلخی باید یك راوی شیعی باشد. خضر بن ابی فاطمة بلخی، استاد محمّد بن سهل و شاگرد وهب بن نافع است.

[۳۰‌.] عبد الله‏ بن زیدان بلخی

ابو محمّد عبد الله‏ بن زیدان بلخی، از راویان شیعی بلخ است. او روایات متعدّدی را گزارش كرده كه در بین آنها روایات مبیّن اندیشة شیعی به چشم می‏خورد.۲ او استاد ابن عقده (م۳۳۲ق) است.۳

نام وی در كتاب‌های شیخ صدوق با دو گونة «ابو محمّد عبد الله‏ بن زیدان بلخی» و «عبد الله‏ بن زیدان» آمده است؛ ولی طوسی در كتاب الأمالی‌ خود از او با عناوینی همچون: عبد الله‏ بن زیدان بجلی۴ و یا عبد الله‏ بن زیدان بن یزید بجلی، یاد كرده۵ و محلّ تحدیث او را كوفه گفته است.۶ در صورتی كه كلام شیخ طوسی صحیح باشد، باید بپذیریم كه عبارات موجود در كتب صدوق، تصحیف شده است و او بجلی و كوفی است، نه یك راوی بلخی.

1.. الأمالی، صدوق، ص۵۵۸، ح۷۴۳؛ معانی الأخبار، ص۱۲۲.

2.. الخصال، ص۲۵۴، ح۱۲۸.

3.. همان، ص۲۰۳ ـ ۲۰۴، ح۱۹.

4.. الأمالی، طوسی، ص۱۶۷، ح۲۷۹.

5.. همان، ص۳۳۰، ح۶۶۰.

6.. همان، ص۲۵۳، ح۷۳۱.


تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
270

[۲۶‌.] جعفر بن محمّد بلخی

شیخ صدوق با چهار واسطه از جعفر بن محمّد بلخی روایت كرده است.۱ نام وی در كتب رجال شیعه نیامده۲ و شخصیت او چندان برای ما روشن نیست. در این روایت، علی بن عبّاس، شاگرد او و حسن بن راشد، استاد اوست. امكان دارد كه وی همان جعفر بن محمّد بن عمر بلخی معروف به ابو معشر منجّم (م۲۷۲ق) باشد.

[۲۷‌.] جعفر بن محمّد بن عمر بلخی

جعفر بن محمّد بن عمر بلخی معروف به ابو معشر منجّم، صاحب تصانیف متعدّد در علم زیج و علم نجوم است. او در ابتدا به علم حدیث اشتغال داشت؛ ولی در چهل و هفت سالگی به علم نجوم روی آورد. در بارة ابو معشر گفته‏اند: «كان فاضلاً حسن الإصابة». وی كه بیش از یك‌صد سال از عمرش می‏گذشت، در رمضان سال ۲۷۲ق، وفات كرد.۳

[۲۸‌.] حسن بن شجاع بلخی (ابو علی)

شیخ صدوق با چهار واسطه از وی روایاتی را گزارش كرده است؛۴ ولی متن و سند روایت صدوق، بیانگر مذهب وی نیست. به نظر می‏رسد كه او همان حافظ ابو علی حسن بن شجاع بلخی، محدّث معاصر محمّد بن اسماعیل بخاری، باشد. در این صورت، وی از محدّثان عامّه است كه به سال ۲۴۴ق، وفات كرده است.۵

1.. بحار الأنوار، ج۱۱، ص۳۸۷ ـ ۳۸۸، ح۳.

2.. مستدركات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۹۱، ش۷۳۷.

3.. همان، ج۸، ص۴۵۵، ش۲۹۷.

4.. الأمالی، صدوق، ص۳۴۷، ح۴۱۹.

5.. ر ك: الكاشف فی معرفة من له روایة، ص۳۳۶، ش۱۰۳۵؛ فتح الباری، ج۸، ص۴۲۳.

  • نام منبع :
    تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی غلامعلی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 38343
صفحه از 356
پرینت  ارسال به