267
تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ

سدة سوم هجری

[۱۹‌.] آدم بن محمّد قلانسی بلخی

آدم بن محمّد قلانسی بلخی، استاد محمّد بن مسعود عیّاشی۱ و محمّد بن عمر كشّی۲ است. شیخ طوسی، نام وی را در شمار راویانِ باواسطه از معصومان علیهم السّلام آورده است۳ و شیخ صدوق نیز با سند خویش، چندین روایت را در كمال الدین از او نقل كرده است.۴

عیّاشی، او را ستوده است۵ و روایات، گویای تفكّر شیعی اویند. البتّه شیخ طوسی در بارة او نوشته: گفته می‏شود كه وی قائل به تفویض بوده است.۶

[۲۰‌.] ابو عبد الله‏ بلخی

ابو عبد الله‏ بلخی، از راویان شیعه در دورة غیبت صغراست. او با حسین بن روح (نایب سوم امام عصر علیه السلام) و احمد بن اسحاق، مرتبط بوده است.۷ استاد وی، عبد الله‏ سوری، در باغ بنی عامر خدمت امام عصر علیه السلام رسیده و جریان ملاقاتش را برای ابو عبد الله‏ بلخی گزارش كرده است.۸

[۲۱‌.] ابو سهل بلخی

اربلی در كشف الغمّة كرامتی از امام عسكری علیه السلام را به واسطة وی گزارش می‏كند. سیاق مطلب، این گونه است كه ابو سهل بلخی در عصر امام عسكری علیه السلام می‏زیسته است.۹

1.. کمال الدین و تمام النعمة، ص۷.

2.. اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۷۱ ـ ۷۲.

3.. رجال الطوسی، ص۴۰۷، ش۵۹۲۴.

4.. کمال الدین و تمام النعمة، ص۴۰۷، ح۲ و ص۴۳۶ ـ ۴۳۷، ح۵ و ص۴۱.

5.. لسان المیزان، ج۱، ص۳۳۷، ش۱۰۴۲.

6.. رجال الطوسی، ص۴۰۷، ش۵۹۲۴.

7.. اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۳۱، ح۲.

8.. کمال الدین و تمام النعمة، ص۴۴۱، ح۳.

9.. كشف الغمّة، ج۳، ص۳۲۱؛ بحار الأنوار، ج۵۰، ص۲۹۴، ح۶۹.


تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
266

البتّه با توجّه به این که گفته‏اند وی بَتَری است، بعید نیست كه او این روایات را نقل كند و شیعه هم نباشد؛ زیرا بَتَری‏ها قائل به امامت و خلافت امام علی علیه السلام بوده‌اند؛ ولی بر این باورند كه ایشان خود، طوعاً (به خواست خویش) از حقّ خویش چشم پوشید و آن را به خلفا واگذار كرد. بنا بر این او می‏تواند چنین روایاتی را گزارش كند.

به هر تقدیر، روایات مقاتل، در متون روایی ما بسیار آمده‌اند. مقاتل بن سلیمان، در سال ۱۵۰ ق در بصره وفات یافت.۱

[۱۸‌.] نضر بن اسماعیل بلخی

نام وی در کتاب‌های شیعی، تنها در سند یک روایت و در كتاب شریف الكافی آمده است۲ و شیخ كلینی با پنج واسطه از او روایت كرده است. نضر بن اسماعیل بلخی، شاگرد ابو حمزة ثمالی است۳ و به طور كلّی، فردی شناخته‌شده نیست.

امّا در متون اهل سنّت، فردی در همین طبقه وجود دارد كه نامش «نضر بن اسماعیل بن حازم بجلی (ابو المغیره)» و از اهالی كوفه است.۴ احتمال تصحیف بجلی و بلخی، بسیار زیاد است. بنا بر این بعید نیست كه این دو عنوان برای یك فرد بوده باشد.

رجالیان عامّه، نضر بن اسماعیل بن حازم بجلی را فردی ثقه و صدوق می‏دانند؛ ولی در پذیرش روایات او با یكدیگر اختلاف دارند و برخی وی را منكر الحدیث گفته‏اند۵ و وفات وی را سال ۱۸۲ق ثبت كرده‏اند.۶

1.. میزان الاعتدال، ج۴، ص۱۷۵، ش۸۷۴۱ .

2.. الكافی،ج ۵، ص۴۵، ح۳.

3.. همان جا.

4.. تهذیب التهذیب، ج۱۰، ص۳۸۸، ش۷۹۳.

5.. همان جا.

  • نام منبع :
    تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی غلامعلی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 38496
صفحه از 356
پرینت  ارسال به