می‌دانند. گروهی از رجالیان عامّه، مقاتل بن سلیمان را تكذیب و احادیثش را ترك كرده‏اند و گفته‏اند که او قائل به تجسیم بوده است.^۱

سندی بر تشیّع وی در دست نیست؛ ولی روایاتی در فضیلت امام علی علیه السلام و امامت ایشان از وی گزارش شده است. شاید نقل همین روایات است كه سبب شده عامّه، او را تكذیب كنند. برای نمونه‌، این روایت را می‌آوریم: «مُقَاتِلُ بْنُ سُلَیمَانَ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ محمّد عَنْ ابیهِ عَنْ آبَائِهِ علیهم السّلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللهِ صلی الله علیه و اله لِعَلِی بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام یا عَلِی أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هِبَةِ اللهِ مِنْ آدَمَ وَ بِمَنْزِلَةِ سَامٍ مِنْ نُوحٍ وَ بِمَنْزِلَةِ إِسْحَاقَ مِنْ ابراهیم وَ بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَی وَ بِمَنْزِلَةِ شَمْعُونَ مِنْ عِیسَی إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِی بَعْدِی یا عَلِی أَنْتَ وَصِیی وَ خَلِیفَتِی فَمَنْ جَحَدَ وَصِیتَكَ وَ خِلَافَتَكَ فَلَیسَ مِنِّی وَ لَسْتُ مِنْهُ وَ أَنَا خَصْمُهُ یوْمَ الْقِیامَةِ یا عَلِی أَنْتَ أَفْضَلُ أُمَّتِی فَضْلًا وَ أَقْدَمُهُمْ سِلْماً وَ أَكْثَرُهُمْ عِلْماً وَ أَوْفَرُهُمْ حِلْماً وَ أَشْجَعُهُمْ قَلْباً وَ أَسْخَاهُمْ كَفّاً یا عَلِی أَنْتَ الْإِمَامُ بَعْدِی وَ الْأَمِیرُ وَ أَنْتَ الصَّاحِبُ بَعْدِی وَ الْوَزِیرُ وَ مَا لَكَ فِی أُمَّتِی مِنْ نَظِیرٍ یا عَلِی أَنْتَ قَسِیمُ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ بِمَحَبَّتِكَ یعْرَفُ الْأَبْرَارُ مِنَ الْفُجَّارِ وَ یمَیزُ بَینَ الْأَشْرَارِ وَ الْأَخْیارِ وَ بَینَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْكُفَّار؛ پیامبر خدا صلی الله علیه و اله به علی بن ابی طالب فرمود: ای علی! تو نسبت به من به منزلة هبة الله هستی نسبت به آدم و به منزلة سام نسبت به نوح و به منزلة اسحق نسبت به ابراهیم و به منزلة هارون نسبت به موسی و به منزلة شمعون نسبت به عیسی، جز آن که پیغمبری پس از من نیست. ای علی! تو وصی و خلیفة منی. هر كه وصایت و خلافت تو را منكر شود، از من نیست و من از او نیستم و من روز قیامت، خصم اویم. ای علی! تو افضل امّتی در فضل و پیش‌تر همه، در اسلام و بیشتر همه، در علم و حلیم‌تر و دلدارتر و سخاوتمندتر از همه‌‏ای. ای علی! پس از من، تو امام و امیری و تو سَروری و وزیری و در امّت من، مانند نداری. ای علی! تو قسمت كنندة بهشت و دوزخی. به دوستیِ تو، ابرار از فاجران شناخته می‌شوند و بَدان از نیكان تمیز می‌یابند و مؤمنان از كافران جدا می‌گردند».^۲

[۱۷‌.] مقاتل بن سلیمان

مقاتل بن سلیمان بن دوال‌دوز (/ جوال دوز)^۱ خراسانی (بجلی^۲) بلخی،^۳ از راویان امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام بوده و حسن بن محبوب از او روایت كرده است.^۴ او اصالتاً بلخی است، ولی مدّت‌ها در بصره و مرو ساكن بوده و در بغداد نیز به تدریس حدیث، اشتغال داشته است.^۵ بعید نیست كه او برادر زیاد بن سلیمان بلخی، راوی امام هفتم، بوده باشد.^۶

مقاتل بن سلیمان به علومی چون: لغت، قرائات و تفسیر، كاملاً اشراف داشته است و او را از اعلام مفسّران خوانده‏اند. آثار متعدّدی^۷ را خلق کرده است.^۸ عبد الله‏ بن مبارك ‏می‌گوید: اگر او ثقه بود، کتاب تفسیرش، بهترین کتاب تفسیری بود.^۹

کشّی و طوسی، مقاتل بن سلیمان را بَتَری گفته^۱۰ و برخی همچون برقی، او را سنّی می‏دانند؛ زیرا وی از محدّثان و مفسّران مشهور عامّه است.^۱۱ علمای عامّه، هر چند او را در تفسیر ستوده و كتاب تفسیر وی را از نیكوترین كتاب‌های تفسیر خوانده‏اند و شافعی گفته: «الناس عیال فی التفسیر علی مقاتل؛ مردم در تفسیر قرآن چونان فرزندانی برای مقاتل هستند»،^۱۲ امّا مقاتل بن سلیمان را در حدیث، ضعیف دانسته، روایات او را مناكیر و خودش را نیز غیر ثقه و ضعیف الحدیث