فصل اوّل: جغرافیای بلخ
درآمد
بلخ، باختر یا باختریش، نام پایتخت مملکتی بوده است که بدین نام نامیده می‌شده و در دامنة کوه پاراپامیز واقع است. رود بلخاب (باختروس یا باکتروس) از این شهر می‌گذرد و نام ایالت و شهر، از اسم این رود گرفته شده است.۱ در روزگاران قدیم، بلخ، یكی از چهار بخش خراسان بزرگ بوده كه به «ربع بلخ» شناسانده می‌شده و اكنون در تقسیمات كشوری، نام شهر نسبتاً كوچكی در شمال کشور افغانستان است.
این شهر، پیش از اسلام، از مراكز مهمّ دین بودایی بوده و معبد معروف نوبهار در آن قرار داشته است. بلخ بر سر راه خراسان به ماوراء النهر، واقع شده بود و در سال‌های ۳۲ و ۴۳ هجری و سرانجام به طور قطع در ۹۶ هجری، مسلمانان توانستند آن را فتح كنند. در سال ۱۱۸ هجری، اسد بن عبد الله قسری، مركز خراسان را از مرو بدان جا منتقل ساخت و بدین سان، بلخ رونق گرفت. در سده‌های بعد، غزان و مغولان آن را ویران ساختند؛ ولی در دورة تیموریان، بار دیگر رونقی یافت و سرانجام، این شهر کهن، پس از بنای مزار شریف در
