آثار بسیاری را خلق كردهاند. حیدر بن محمّد بن نعیم سمرقندی، مؤلّف كتاب فهرست آثار عیّاشی،۱ و راویِ بالغ بر هزار كتاب و اصل بوده است.۲
نویسندگان دیگری نیز در این دوران در منطقة ماوراء النهر حضور داشتهاند كه چون آثار آنها اندك است، بدانها اشاره نشد.۳
گذشته از روایات بر جا مانده از نویسندگان ماوراء النهر در جوامع حدیثی، چند اثر روایی نیز خوشبختانه به دست ما رسیده كه عبارت اند از: تفسیر العیّاشی (۲ جلد)، رجال الكشّی، كتاب من لا یحضره الفقیه و مجموعهای از آثار جعفر بن علی بن احمد قمّی مانند: جامع الأحادیث، المسلسلات الأعمال، العروس فی خصائص و آداب الجمعة، كتاب فضل الجمعة، كتاب الغایات، كتاب دفن المیت، المنبی عن زهد النبی صلی الله علیه و اله، كتاب أدب الإمام و المأموم.
به طور كلی در این دوره، محدّثان این سامان، دهها اثر روایی را تدوین كردند كه در هیچ دورهای ـ نه قبل و نه بعد ـ چنین شكوفاییای در تاریخ حدیث این منطقه دیده نمیشود. موضوعات این كتابها اگر چه بسیار گوناگون اند، امّا بیشترین موضوعات در فقه و كلام بوده است.
در سدة پنجم هجری، نگارشهای حدیثی مجدداً رو به افول میگذارد و آثار كمی توسّط محدّثان شیعی خراسان نگاشته میشود. شمار نویسندگان این دوره، بالغ بر پنج نفر است. این محدّثان، برخاسته از سه شهر بخارا،۴ سمرقند۵ و نسف۶ بودهاند. یكی از نویسندگان سمرقند در این دوره، حسین بن حسن (حسین)۷ بن
1.. الفهرست، ابن ندیم ، ص۲۷۵ ـ ۲۷۷
2.. الفهرست، طوسی، ص۱۲۰.
3.. برای نمونه، نصر بن صباح بلخی (استاد كشّی) خود نویسندة چند اثر است كه كتابهای معرفة الناقلین و فرق الشیعه، از جمله آثار اوست (رجال النجاشی، ص۴۲۸، ش۱۱۴۹).
4.. مسند الرضا علیه السلام، داوود بن سلیمان الغازی، ص۱۵۹ (به نقل از: التدوین، ج۲، ص۱۲۵)؛ الفهرست، طوسی، ص۲۶۸، ش۸۲۵.
5.. الذریعة، ج۱۵، ص۱۴۴، ش۹۵۹؛ أعیان الشیعة، ج۵، ص۴۷۸.
6.. رجال النجاشی، ص۴۰۳، ش۱۰۶۹.
7.. المجتنی من دعاء المجتبی، ص۸۸.