185
تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ

نجاشی نیز در كتاب خویش از كشّی این گونه یاد می‌كند: «كان ثقة عیناً و روی عن الضعفاء كثیراً و صحب العیّاشی و اخذ عنه و...». كشّی مورد اعتماد و ممتاز بوده است. او از افراد ضعیف، بسیار نقل كرده و مصاحب عیّاشی و راوی از او و پرورش‌یافتة او در خانه‌اش ـ كه محل رفت و آمد شیعیان و اهل علم بوده ـ شمرده می‌شده است.

در این جا بایسته است تا با اثر جاودانة او یعنی رجال الكشّی بیشتر آشنا شویم. بویژه آن که این كتاب یكی از منابع اصلی این پژوهش است.

معرفی اجمالی رجال الكشّی: در ابتدا، یادآوریِ این نكته، مفید است كه كتاب اصلی كه توسّط كشّی نگاشته شده است، اكنون در دست ما نیست. اصل اثر در اختیار نجاشی و طوسی بوده است و آنچه امروزه با عنوان رجال الكشّی در اختیار ما قرار دارد، تلخیصی از كتاب كشّی است كه توسّط شیخ طوسی صورت گرفته است.

شیخ طوسی، نام تلخیص خود را اختیار معرفة الرجال گذاشت؛ امّا نام اصلی كتاب، چه بوده، چندان روشن نیست. كتاب در متون كهن، با این نام‌ها آمده است: الرجال، كتاب الرجال، معرفة الرجال، معرفة الناقلین عن الائمة الصادقین علیهم السّلام. امروزه این كتاب با عناوینی همچون: اختیار معرفة الرجال، اختیار الرجال و رجال الكشّی به چاپ می‌رسد.

موضوع رجال الكشّی، شرح حال‌نگاری اصحاب معصومان علیهم السّلام و راویان شیعی و غیر شیعی‌ای است كه برای شیعه روایت كرده‌اند یا تألیفی به نفع شیعه داشته‌اند. این شرح حال‌نگاری در قالب روایاتْ انجام شده و در كتاب حاضر، ۱۱۵۱ روایت برای معرفی ۵۲۰ عنوان آمده است.۱

ز. محدّثان نَسَف (نَخشَب)

1.. بازشناسی منابع اصلی رجال شیعه، ص۳۶۷ ـ ۴۱۴.


تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
184

ولادت و وفات: تاریخ ولادت و وفات كشّی در هیچ یك از منابع رجال ثبت نشده است؛ ولی از آن جا كه جعفر بن محمّد بن قولویه (م ۳۶۸ق) از شاگردان وی بوده و محمّد بن مسعود عیّاشی نیز از مهم‌ترین اساتید اوست، می‌توان گفت كه او هم‌طبقه با كلینی (م۳۲۹ق) بوده است. در گزارشی دیگر، هارون بن موسی تلّعُكبری، شاگرد كشّی در دو تاریخ ۳۱۳ ق و ۳۷۰ ق، از وی سماع حدیث داشته و از آن جا كه می‌دانیم جعفر بن محمّد بن قولویه، پس از كشّی فوت كرده است، پس تاریخ دوم سماع تلّعُكبری، اشتباه درج شده و باید پیش از ۳۶۸ق، بوده باشد.

زادگاه كشّی در شهر كش، نزدیك‌ترین شهر به سمرقند بوده است.

مشایخ: كشّی از بیش از پنجاه نفر از راویان و محدّثان، حدیث شنیده است كه بیشتر آنها از ساكنان ماوراء النهر بوده‌اند. بر این اساس، بخشی از ایشان برای رجالیان ناشناخته‌اند؛ چه این که حوزه‌های حدیثی ماوراء النهر از دیگر حوزه‌ها فرسخ‌ها فاصله داشت. امّا شانزده نفر از این اساتید افرادی ثقه و یا ممدوح هستند كه تنی چند از ایشان عبارت اند از: (اساتید ثقه:) حمدویة بن نصیر كشّی، محمّد بن حسن بن بندار قمّی، محمّد بن قولویه قمّی، محمّد بن مسعود عیّاشی سمرقندی، (و اساتید ممدوح:) جبریل بن احمد فاریابی، ابراهیم بن علی كوفی، جعفر بن محمّد بن معروف، و علی بن محمّد بن قتیبه نیشابوری.

شاگردان: از شاگردان وی نیز تنها از اسامی چهار نفر ایشان آگاه هستیم كه عبارت اند از: جعفر بن محمّد بن قولویه (م۳۶۸ق)، هارون بن موسی تلّعُكبری (م۳۸۵ق)، جعفر بن احمد بخاری (این سه نفر از كسانی هستند كه كتاب رجال الكشّی را به طبقة پس از وی انتقال داده‌اند) و حیدر بن محمّد بن نعیم سمرقندی.

تألیفات كشّی: جز كتاب الرجال از وی تألیف دیگری ثبت نشده است.

دیدگاه رجالیان در بارة كشّی: شیخ طوسی در دو كتاب الرجال و الفهرست خود، او را با عباراتی همچون: «ثقة، بصیر بالأخبار و بالرجال، حسن الاعتقاد، صاحب كتاب الرجال، من غلمان عیّاشی، مستقیم المذهب و...» ستوده است.

  • نام منبع :
    تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی غلامعلی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 38674
صفحه از 356
پرینت  ارسال به