171
تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ

به نوعی ستوده است، ولی ابن غضائری بدون آن که از مذهب او سخن بگوید، وی را ضعیف دانسته است.۱ او دلیل ضعف تمیم را بیان نكرده است. ابن داوود و علّامه حلّی نیز به پیروی از ابن غضائری، وی را ضعیف شمرده‌اند.۲

از تمیم روایات متعدّدی در كتاب توحید، خصال و عیون اخبار الرضا علیه السلام و همچنین یك روایت در كتاب الإختصاص شیخ مفید،۳ نقل شده است. متون روایات پیش‌گفته، همگی از امام رضا علیه السلام هستند و در بین آنها روایتی دال بر ولایت امام علی علیه السلام،۴ فضائل امیرمؤمنان علیه السلام۵ و عصمت انبیا دیده می‌شود۶ كه می‌توان نقل آن را دلیل بر شیعه بودن وی دانست. گفتنی است که معمول این روایات، مربوط به مجالس گفتگو در حضور مأمون خلیفة عبّاسی است.

روایت مفید در «الإختصاص» را ـ كه بیانگر نوعی اعتقاد شیعی تمیم است ـ بیان می‌كنیم:

حَدَّثَنَا تَمِیمُ بْنُ عَبْدِ الله بْنِ عَبْدِ الله بْنِ تَمِیمٍ الْقُرَشِی رَضِی الله عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِی الْأَنْصَارِی قَالَ حَدَّثَنِی عَلِی بْنُ مِیثَمٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ لَمَّا اشْتَرَتِ الْحَمِیدَة ُأُمَّ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ علیه السلام أُمَّ الرِّضَا علیه السلام نَجْمَةَ ذَكَرَتْ حَمِیدَةُ أَنَّهَا رَأَتْ فِی الْمَنَامِ رَسُولَ الله صلی الله علیه و اله یقُولُ لَهَا یا حَمِیدَةُ هَبِی نَجْمَةَ لِابْنِكِ مُوسَی فَإِنَّهُ سَیولَدُ لَهُ مِنْهَا خَیرُ أَهْلِ الْأَرْضِ فَوَهَبَتْهَا لَهُ فَلَمَّا وَلَدَتْ لَهُ الرِّضَا علیه السلام سَمَّاهَا الطَّاهِرَةَ وَ كَانَتْ لَهَا أَسْمَاءٌ مِنْهَا نَجْمَةُ وَ أَرْوَی وَ سَكَنُ وَ سمان [سُمَانَةُ وَ تُكْتَمُ وَ هُوَ آخِرُ أَسَامِیهَا قَالَ عَلِی بْنُ مِیثَمٍ سَمِعْتُ أَبِی یقُولُ سَمِعْتُ أُمِّی تَقُولُ كَانَتْ نَجْمَةُ بِكْراً؛۷

علی بن میثم از پدرش روایت كرده كه گفته: چون حمیده، مادر موسی بن جعفر علیه السلام، نجمه، مادر امام رضا علیه السلام را خرید، حمیده گفت: پیامبر خدا صلی الله علیه و اله را در

1.. رجال ابن غضائری، ص۴۵.

2.. خلاصة الأقوال، ص۳۲۹؛ رجال ابن داوود، ص۲۳۴.

3.. الاختصاص، ص۱۹۶.

4.. التوحید، ص۳۵۳، ح۲۵.

5.. الاختصاص، ص۲۱۹۶.

6.. التوحید، ص۷۴ و ۷۵.

7.. الاختصاص، ص۴۱۹۶.


تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
170

محمّد بن علی الشجری(۳۶۷- ۴۴۵ق) در كتاب فضل زیارة الحسین، روایات فراواني را با دو واسطه از شخصی به نام ابراهیم بن احمد القصار نقل كرده است كه به نظر می‌رسد كه وی برادر یا عموی اسماعیل بن منصور بن احمد القصار باشد؛ چه این كه شباهاتی در نام با یكدیگر دارند و عنوان القصار از عناوین نادر در بین شیعیان بوده است. اسناد این روایات و متون آنها همگی دلالت بر تشیّع ابراهیم بن احمد می‌كنند. براي نمونه، یكی از روایات شجری از او ـ در باب روایات امام زين العابدين علیه السلام در فضیلت زیارت امام حسین علیهما السلامـ چنین است:

أخبرنا زید بن جعفر بن حاجب، قال نا أبو الحسن محمّد بن أحمد بن ولید، قال نا إبراهیم بن أحمد القصار قال نا محمّد بن الحسن بن عبد الرحمن المقری، قال نا محمّد بن منصور المقری، قال نا جعفر بن محمّد، عن أبی حفص الأعشی، قال أخبرنی أبو حمزة الثمالی قال: سألت علی بن الحسین عن زیارة الحسین علیه السلام فقال: زره كل یوم، فان لم تقدر فكل جمعة، فان لم تقدر فكل شهر، فمن لم یزره فقد استخف بحق رسول الله صلی الله علیه و اله؛ ابوحمزه ثمالی مي‌گوید که از امام سجاد علیه السلام در بارة زیارت امام حسین علیه السلام پرسیدم، فرمود: «در هر روز امام حسین علیه السلام را زیارت کن، و اگر نتوانستی در هر هفته و اگر برایت مقدور نبود در هر ماه او را زیارت کن. پس هر کس که او را زیارت نکند، در حق پیامبر صلی الله علیه و اله خدا کوتاهی کرده و حق ايشان را کوچک شمرده است».۱

[۱۰۱.] تمیم بن عبد الله بن تمیم القرشی

تمیم بن عبد الله قرشی، از راویان و محدّثا‌ن ساكن در فرغانه بوده است. از نام و نسب وی این گونه بر می‌آید كه وی از عرب‌های مهاجر به خراسان بوده است. شیخ صدوق، او را در فرغانه ملاقات كرده و روایات متعدّدی را از وی در كتاب‌هایش گزارش كرده است.۲ اگرچه صدوق، او را با عبارات «رضی الله عنه»

1.. فضل زیارة الحسین، ص۴۲.

2.. التوحید، ص۳۵۳، ح۲۵.

  • نام منبع :
    تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی غلامعلی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 38463
صفحه از 356
پرینت  ارسال به