به صورت مرفوع از امام صادق علیه السلام گزارش کرده است.^۱ از او اطلاعاتی در کتب روایی و رجالی شیعه و سنّي یافت نشد.

برخی این احتمال را داده‌اند که ابو احمد محمّد بن محمّد زاهد سمرقندی، همان محمّد بن محمّد بن حارث بن سفیان حافظ سمرقندی است؛^۲ امّا باید پذیرفت که چنین احتمالی فاقد دلیل است، بویژه آن که اساتید و شاگردان این دو نفر، هیچ اشتراکی با یکدیگر ندارند و کنیه‌ها و القاب این دو عنوان نیز متفاوت است و تنها نقطه اشتراک این دو عنوان، در اسامی راوی و پدر راوی (محمّد بن محمّد) است که با توجّه به شهرت و شیوع این اسامی، نمی‌توان آنها را به خاطر این اشتراک یکی دانست.

[۷۶ ].محمّد بن ابراهیم سمرقندی

نام محمّد بن ابراهیم سمرقندی در سند یك روایت در كنز الفوائد كراجكی (م۴۴۹ق) آمده است. این روایت نبوی در فضیلت امام علی علیه السلام بوده و بیانگر حدیث منزلت (انت منّی بمنزلة موسی من موسی) و تعیین جانشینی امام علی علیه السلام در نخستین سال‌های بعثت و ایّام محاصره در شعب ابو طالب است.^۳ این روایت، بیشتر در متون روایی شیعه است.

كراجكی، این روایت را در سال ۴۱۰ ق، از استادش قاضی ابو الحسن اسد بن ابراهیم بن كلیب حرانی در شهر رمله شنیده^۴ و او نیز حدیث را از استادش ابو حفص عمر بن علی بن حسن عتكی انطاكی (از عالمان سنّي ساكن در بیت المقدس،^۵ زنده به سال ۳۵۷ ق)^۶ شنیده و این ابو حفص، شاگرد «محمّد بن ابراهیم سمرقندی» است.

وی در موضوعات گوناگون، روایت نقل كرده است كه نشان از تعدّد عناوین آثار عیّاشی است. آخرین مطلب این كه مظفّر علوی، بی‌تردید از عالمان شیعی است؛ چه این كه روایات وی نشان از آن دارد. نقل فضايل امام سجاد علیه السلام،^۱ منقصت ابو بكر^۲، بازگویی روایات امامان، ضرورت تقیه،^۳ نقل احادیث فقهی،^۴ ترحّم و ترضّی صدوق براي وي و... می‌توانند مؤیّد شیعه بودن وی باشند.

[۷۴ ].محمّد بن سعید بن عزیز سمرقندی(ابوالحسن)

محمّد بن سعید بن عزیز، فقیهی سمرقندی است كه در بلخ ساکن بوده است. او را در شمار اساتید شیخ صدوق آورده‌اند؛ چه این که صدوق، او را در بلخ ملاقات کرده و از وی روایت شنیده است.^۵

در مجموع کتب شیخ صدوق، تنها یک روایت از وی گزارش شده است. این حدیث را محمّد بن سعید از ابو احمد زاهد سمرقندی، به صورت مرفوع از امام صادق علیه السلام در معنی توحید و عدل، روایت کرده است.^۶ محتوای روایت، سازگار با اندیشة کلامی شیعه است. از این رو، احتمال شیعی بودن محمّد بن سعید را تقویت می‌کند. در بعضی از نسخه‌ها به اشتباه نام وی «محتمل بن محمّد» آمده است.^۷

[۷۵ ].محمّد بن محمّد زاهد سمرقندی(ابو احمد)

ابو احمد زاهد سمرقندی، در طبقة اساتیدِ اساتیدِ شیخ صدوق است. صدوق، روایتی را در معنای توحید و عدل از محمّد بن سعید بن عزیز سمرقندی، از وی